پیروزی ترامپ را اگر از دید رسانه‌های اصلی آمریکایی نگاه کنیم، تجسم «حیرت»، «شوک» و «وحشت» است، اما کارشناسان و سیاستمداران غیرآمریکایی در این باره چه می‌گویند؟
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسینم، پیروزی غیرمنتطره دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که برخلاف پیش‌بینی‌ها و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای بود، این پرسش را به میان کشید که ترامپ چطور توانست اعتماد شهروندان آمریکا را به خود جلب کند و در پی این انتخاب، سیاست خارجی ایالات متحده دچار چه تغییراتی خواهد شد.
برای بررسی این رخداد غیرمنتظره، به سراغ تعدادی از کارشناسان، خبرنگاران و مقامات سیاسی داخلی و خارجی رفتیم تا بتوان تصویری دقیق‌تر از واقعیت ماجرا به دست آوریم.
ناتالی گوله - سناتور و نائب‌رئیس کمیته روابط خارجی سنای فرانسه
این یک شوک برای همه ما بود، اما نتیجه یک کارزار انتخاباتی مبتنی بر ترس و عوام‌گرایی (پوپولیسم) بود. نگران‌کننده‌ترین موضوع، سیاست خارجی آتی ایالات متحده است. از آنجا که کنگره در اختیار جمهوری‌خواهان خواهد بود و می‌دانیم سیاست خارجی ایالات متحده سیاست بین‌المللی را هدایت می‌کند. ما برخی نشانه‌های ضمنی را از اظهارات ترامپ متوجه شده‌ایم. دیدگاه وی به میزان زیادی از دیدگاه‌های اوباما متفاوت است. این تغییر ممکن است که بتواند روابط نوین با ایران را تغییر دهد، اما تأثیری بر کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس نخواهد داشت. در خصوص ایران، امیدوارم که رئیس جمهور اوباما طی 45 روز باقی مانده توافق هسته‌ای و اجرای آن را غیرقابل بازگشت کند.
من فکر می‌کنم که با محور شرارت آنگونه که در زمان دولت بوش شاهد بودیم، مواجه شویم. ترامپ البته مجبور است که با سیاست واقعی روبه‌رو شود. باید منتظر بمانیم و نظاره‌گر باشیم.
جولیان بورگر - سردبیر بخش جهان روزنامه گاردین
یک شوک واقعی. نظرسنجی‌ها میزان عمق خشم طبقه فقیر کم درآمد را در سرتاسر آمریکا نشان نداد.
سیاست خارجی ایالات متحده وارد دنیای ناشناخته‌ای شد. ما درباره آنچه که باید انتظارش را بکشیم چیز چندانی نمی‌دانیم، اما احتمالا از آنچه که پیشتر وجود داشت خیلی متفاوت خواهد بود.
علی هاشم - رئیس بخش آنلاین شبکه المیادین و ستون‌نویس وبگاه تحلیل المانیتور
این رأی به دونالد ترامپ نبود، بلکه رأی در مخالفت با جریان سیاسی مسلط در ایالات متحده است. دونالد ترامپ، شخصیتی نیست که مناسب کشوری همچون ایالات متحده باشد، کشوری که بدون هیچ شکی هدایت جهان را برعهده دارد. از الان باید به یک رئیس جمهوری با سبک و سیاق جدید در ایالات متحده عادت کنیم، رسانه‌ها طی کارزارهای انتخاباتی راستی و درستی ترامپ را زیر سئوال بردند، آن‌ها وی را در مقابل جهان تحقیر کردند، و مطمئن نیستم که جهان تا چه حد به وی به عنوان رئیس جمهوری آمریکا احترام بگذارد. امیدوارم که آقای ترامپ، همانطور که برخلاف انتظار در انتخابات پیروز شد، برخلاف انتظار عمل کند و رویکردش را تغییر دهد و یک ایالات متحده نوین را عرضه کند.
علیرضا میریوسفی - رئیس گروه مطالعات خاورمیانه دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه
همانطور که رهبر معظم انقلاب فرمودند باید به دلایل اصلی رای مردم آمریکا توجه کرد، چرا که ترامپ با شجاعت و واقع بینی مشکلات واقعی مردم آمریکا را مطرح کرد. این امیدواری وجود دارد که این واقع بینی در حوزه داخلی آمریکا در دوره رقابت های انتخاباتی، به حوزه سیاست خارجی و خاورمیانه ای آمریکا نیز در دوران پسا انتخابات تسری یابد و به ویژه در مورد نقش غیرسازنده آمریکا در خاورمیانه در دهه های گذشته بازبینی و تجدید نظر اساسی صورت پذیرد.
اِلی گرانمایه، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در شورای روابط خارجی اروپا
اکثریت اروپایی‌ها پیش‌بینی می‌کردند که هیلاری کلینتون پیروز خواهد شد، در نتیجه برای اینکه هر یک از کشورهای اروپایی و سپس در قالب اتحادیه اروپا و با همدیگر بتوانند چگونگی تداوم روابط ترانس‌آتلانتیک خود را تدوین کنند، به مقداری زمان نیاز دارند. رهبران اروپایی و اتحادیه اروپا ریاست جمهوری آقای ترامپ را البته به صورت محتاطانه خوشامد می‌گویند. بزرگترین نگراین اروپا غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ در خصوص سیاست خارجی است. اروپا درباره اینکه روابط ترانس‌آتلانتیک چه مسیری را در پیش خواهد گرفت غیرمطمئن است، خاصه در حوزه امور دفاعی و امنیتی و در قیاس با قواعد مشارکت ناتو و اینکه این موضوع چگونه می‌تواند تحت تأثیر «راه‌اندازی دوباره» احتمالی روابط آمریکا و روسیه توسط ترامپ و پوتین قرار بگیرد.
پیروزی ترامپ می‌تواند فضای سیاسی داخلی اروپا را تحت تأثیر قرار دهد. آلمان و فرانسه انتخاباتی مهم در سال 2017 دارند که می‌توانند به سوی راست‌گراهای ضد اروپایی تمایل پیدا کنند. با این حال، اروپایی‌ها ممکن است که از این لحظه برای تقویت اتحاد خود به منظور افزایش وزن و قدرت فشارشان در برابر ایالات متحده بر سر موضوعاتی همچون تجارت و امنیت استفاده کنند.
درباره ایران: علیرغم لفاظی‌های شدید وی علیه ایران طی مبارزات انتخاباتی، سخت بتوان تصور کرد که ترامپ برجام را تضعیف کند. با توجه به توافقی که مبتنی بر قوانین بین‌المللی بوده و مورد حمایت اروپا، چین و روسیه است، این کار عملا بسیار دشوار است. وی اگر برخلاف وعده‌هایش عمل کند، نهایتا ایالات متحده را از برجام خارج خواهد کرد و در این صورت احتمال اتحاد گروه 1+5 و آمریکا بر سر این موضوع بسیار کم خواهد بود.
اینکه آقای ترامپ سیاست ایالات متحده درباره عراق، سوریه، ترکیه و عربستان سعودی را چگونه شکل دهد به میزان بسیار زیادی برای منافع منطقه‌ای ایران اهمیت دارد. با این حال از آنجا که ترامپ مشخصات رویکرد خود را بیان نکرده است، درکی واقعی از اینکه این سیاست وجود ندارد. اما ما انتظار داریم که همکاری نزدیک‌تری بین روسیه و ایالات متحده بر سر خاورمیانه، خاصه درباره چگونگی مبارزه علیه داعش به وجود آید.
استانیسلاو پریتچین - مدیر گروه تحلیلی موسسه شرق‌شناسی روسیه
پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به هر دلیلی که باشد، تأثیر زیادی بر روابط بین‌المللی می‌گذارد. این وضعیت به این خاطر است که وی علیرغم تجربه رقیبش، هیچ تجربه‌ای در سیاست خارجی ندارد و فراتر از آن، هیچ تعهدی و هیچ رابطه طولانی با همتایان خود در سرتاسر جهان ندارد. از این نظر، ما می‌توانیم دستکم در کوتاه مدت انتظار کاهش روابط آمریکا و روسیه را داشته باشیم. در حالی که طی همین زمان، ترامپ به کرات اظهارات تندی را درباره سیاست خارجی طی دوران مبارزات انتخاباتی بیان کرد، اما مطمئنم که پس از ورود به کاخ سفید، ترامپ دقت و مسئولیت‌پذیری بیشتری خواهد داشت. حتی سخنان وی پس از اعلام پیروزی آرام و با احتیاط بود. امروز به سختی می‌توان درباره سیاست خارجی ترامپ سخن گفت زیر هیچ کسی نمی‌داند که چه کسانی در دولت جدید وارد کابینه خواهند شد. این موضوع تا حد زیادی به سیاستمدارانی بستگی دارد که جزئی از تیم رئیس جمهوری می‌شوند.
دیاکو حسینی- کارشناس ارشد روابط بین الملل
من فکر می‌کنم اولین پیام این انتخابات، به اوج رسیدن بدکارکردی سیستم سیاسی آمریکاست که نارضایتی از آن با رای مردم به کسی که قول داده این سیستم سیاسی را واژگون کند، هویدا شد. آمریکای ترامپ، فرارسیدن دوران تازه‌ای برای ایالات متحده و جهان را سبب خواهد شد که بواسطه متزلزل کردن نظام لیبرال بین‌المللی که بیشتر از نیم قرن ستون فلسفی ثبات در جهان به رهبری آمریکا را تدارک دیده بود، ایجاد خواهد شد. این برداشت، ناشی از تحلیل شعارهای انتخاباتی دانلد ترامپ است اما اولاً اغلب شعارهای انتخاباتی کارکردی جز جذب آرا ندارند و ثانیاً کیفیت آمریکای تحت رهبری او به عوامل دیگری هم وابسته است که در حال حاضر اطلاعی از آن نداریم و بطور خاص، چینش کابینه و مشاوران کلیدی او در اداره دولت است. در کوتاه مدت، به قدرت رسیدن ترامپ و عمل گرایی او و دست کم عمل‌نکردن بر اساس سنت و رویه‌های سابق واشنگتن برای ایران بالقوه مطلوب است اما در میان مدت، تضعیف نقش موازنه‌گری امریکا در برابر روسیه و چین، ممکن است جاه‌طلبی‌های تازه ای را در نظام جهانی موجب شود که قدرت‌های کوچکتر منطقه‌ای را متضرر کند.
ممکن است پیروزی او، دور تازه‌ای از ظهور ناسیونالیسم افراطی را در سرتاسر جهان غرب تقویت کند و با تضعیف سیاست‌های مشترک غرب که گاهی برای صلح و همکاری‌های بین المللی مفید بود، یکجانبه‌گرایی و تعصبات قومی و نژادی را تشویق کند.
سید حسین موسویان - مذاکره کننده هسته‌ای سابق ایرانی و پژوهشگر دانشگاه پرینستون آمریکا
اروپا با پیروزی ترامپ ماتم گرفته اما با او کنار خواهد امد. روسیه شوق زده است اما معلوم نیست این شوق‌زدگی دوام داشته باشد. پیروزی ترامپ به چالش‌کشیدن نهادهای قدرت در آمریکا بود اما این چالش مدیریت خواهد شد.
شین لیو - کارشناس چینی و رئیس دفتر شبکه سی.سی.تی.وی چین در ژنو
ایالات متحده به جای اینکه پلیس جهان باشد و در امورد دیگر کشورها دخالت کند، باید تمرکز و منابع خود را برای رسیدگی به مشکلات داخلی‌اش همچون زیرساخت‌ها متمرکز کند. ایالات متحده منابع کافی برای انجام هر دوی این کارها در یک زمان واحد ندارد.
شرمین نروانی - نویسنده و تحلیلگر مسائل ژئوپولتیک خاورمیانه
نتایج شب گذشته یک زلزله سیاسی بود که طنین آن تا چند سال آینده در سطح جهانی مشاهده خواهد شد. نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تأییدی برای آن‌هایی است که درباره یک تغییر زلزله‌وار در نظم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و مالی موجود هشدار داده بودند؛ و هم‌اکنون این تغییر به آمریکا رسیده است، آخرین ابرقدرتی که روبه‌افول است. دونالد ترامپ نه سیاستمدار و نه یک فرد بافراست است، اما پیروزی وی نشان داد که مردم به حد آخر تحمل خود نسبت به نظم مستقر و قدیمی موجود رسیده‌اند، نظامی که دیگر در خدمت مردم نیست. این موضوع باعث تغییراتی شدید در تمامی حوزه‌ها خواهد شد و نخبگان قدرت در سطح جهانی را هوشیار خواهند کرد.
در خصوص سیاست خارجی آتی ترامپ، امیدواری محتاطانه‌ای دارم. ما همچنان چیز چندانی درباره وی نمی‌دانیم و مطمئنا نمی‌دانیم که چه کسی می‌تواند جهت سیاست خارجی ایالات متحده را به مسیر خاص دیگری تغییر دهد. با این حال نشانه‌های مثبتی وجود دارد. ترامپ خواهان ارزیابی دوباره ائتلاف‌ها و اولویت‌های واشنگتن شده است - و مبارزه با تروریسم را اولویت بخشیده بود، و حتی پیشنهاد داده بود که ایالات متحده برای این مبارزه با رقیبان قدیمی‌اش شود. این تفکرِ قابلِ درک، نسبت به آنچه که از سیاستگذاران آمریکایی انتظار داریم بسیار متفاوت است، امری که نیازمند توجه و دقت نظر است. گرایش خصمانه وی در قبال ایران و توافق هسته‌ای قطعا موجب نگرانی است، اما فکر نمی‌کنم که ترامپ امکان این را داشته باشد که واقعا بر سر این توافق مانعی ایجاد کند - اما اگر چنین کاری کند تنها ایالات متحده را منزوی کرده و تلاش‌های متحدان اروپایی‌اش را تضعیف خواهد کرد. وی پس از سخنرانی بامداد امروز خود که پس از اعلام پیروزی‌اش انجام شد، وعده داد که «با همگان به صورت منصفانه برخورد می‌کند و به دنبال زمینه‌های مشترک و نه خصومت‌ورزی خواهد بود». وی همچنین تأکید کرد که که «با تمامی ملت‌ها کنار خواهد بود، ملت‌هایی که مایل باشند که با ما کنار بیایند».
ایرانی‌ها باید بیش از سخنان به دنبال سنجش اقدامات باشند. اما من شک دارم که تمایل ابراز شده ترامپ برای همکاری مستقیم با روسیه در سر مبارزه با تروریسم بتواند اهداف فوری مشترکی را بین ایالات متحده و ایران به منظور همکاری موازی ایجاد کند. جای امید دارد که فردی همچون ترامپ که خارج از فضای معمولِ سیاسی قرار دارد، و در زندگی حرفه‌ای خود به دنبال کارایی و کسب نتایج است، کسی نباشد که زمینه مناسب را برای طرف‌هایی که منطقه را دچار آشوب کرده‌اند مهیا کند، طرف‌هایی که بسیاری از آن‌ها تروریسمی را که به گفته ترامپ به دنبال پایان بخشیدن به آن است، تأمین مالی کرده و از آن حمایت می‌کنند.
البته می‌توان به یک شیوه دیگر نیز به این موضوع نگاه کرد. هیلاری کلینتون برای خاورمیانه وحشتناک می‌بود، خاصه با توجه به تلاش وی برای پیگیری جاه‌طلبی‌های سلطه‌طلبانه ایالات متحده، شرایطی که ترامپ در آن هرگز گزینه بدتری نمی‌بود. کلینتون سابقه‌ای طولانی در تشویق جنگ و تحریم علیه مسلمانان و اعراب دارد. گمان می‌کنم که ترامپ به دنبال تغییر اوضاع است. وی گفت که «آمریکا» اولویت وی است و «اقتصاد» چیزی است که وی آن را درست خواهد کرد. اجازه دهید که به شکل‌گیری یک نقش قاعده‌مندتر ایالات متحده در منطقه امیدوار باشیم - من باور دارم که ترامپ پتانسیل این را دارد که دستکم به دنبال یک جهت‌گیری نوین باشد.
امید نوری‌پور - نماینده مجلس نمایندگان آلمان، بوندس‌تاگ
من شوکه شدم. ترامپ با توهین به اقلیت‌ها و تعمیق شکاف درون جامعه آمریکا پیروز شد. البته این یک حقیقت است که او یک کاندید خیلی قوی نبود، نظام سیاسی ضعیف بود. رهبریت حزب جمهوری‌خواه هم‌اکنون مسئولیت هدایت امور دارد تا مانع از این شود که ترامپ اوضاع را به هم بریزد.
فؤاد ایزدی - استاد دانشگاه تهران و کارشناس امور آمریکا
ترامپ با عربستان و ایران مشکل خواهد داشت و همچون کلینتون دشمن ایران خواهد بود.
اگر کلینتون به قدرت می‌رسید، پرونده ایران از همان ابتدا به کنگره رفته و آنجا مدیریت می‌شد و چون در کابینه کلینتون کسانی می‌بودند که در برجام نقش داشتند با کمی رودربایستی سیاست‌های ضد ایرانی پیش می‌رفت و گروهی نقش پلیس خوب و گروهی نقش پلیس بد را در کنگره و دولت ایفا می‌کردند. اما با فرماندهی کنگره فشار علیه ایران بیشتر می‌شد. ترامپ نیز همین کار را انجام خواهد داد اما مشکلش این است که اکثر سیاستمداران مطرح آمریکا به سمت کلینتون رفته‌اند و تا ترامپ بتواند سیاستمدارانی برای خود برگزیند زمان خواهد برد.
تنها مزیت ترامپ نسبت به کلینتون درباره ایران این است که وی برای اجماع‌سازی علیه ایران در سطح جهانی با مشکلاتی روبرو خواهد بود و همانند کلینتون به راحتی نمی‌تواند این اجماع جهانی را فراهم کند.
بهروز کمالوندی - سخنگوی سازمان انرژی اتمی
ایران آماده هرگونه تحول است. ایران تلاش می‌کند اجرای برجام را ادامه دهد و طرح‌های طولانی‌مدتی دارد.
ابوالفضل ظهره‌وند - کارشناس مسائل بین‌الملل و سفیر سابق ایران در ایتالیا
به نظر می‌رسد که دیگر موضوعی تحت عنوان برجام‌های 2، 3 و 4 نمی‌تواند معنا پیدا کند. چراکه شکل‌گیری این فرایند و تداوم این پروژه نیازمند یکسری همکاری‌های داخلی و ارتباط آن با طرف آمریکایی است.
کارشناس مسائل بین‌الملل با توجه به توافق هسته‌ای گفت: جمهوری خواهان با اتمام دوره دموکرات‌ها چنین ظرفیتی را نخواهند داشت و موضوعی تحت عنوان برجام‌های دیگر مطرح نخواهد شد. فقط مسئله موجود توافق هسته‌ای و ما به ازایی است که قطعاً ایران آن را دریافت نخواهد کرد.
وی با اشاره به امکان افزایش سیاست‌های تحریمی تأکید کرد: قطعاً سخت‌گیری ترامپ در مورد تحریم‌ها علیه ایران بیشتر خواهد بود. انتظار می‌رود که جمهوری خواهان با توجه به اکثریت خود در کنگره سیاست‌های تحریمی بیشتری را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کنند؛ بنابراین خسارت محض برجام بیشتر آشکار خواهد شد.
