روزنامه آرمان امروز- زهرا سلیمانی: ظن بد و بدگمانی یکی از مشکلات نسبتا شایع و البته بسیار دردسرساز در خانواده‌هاست و کانون گرم خانواده را دچار آشفتگی می‌کند. کم نیستند افرادی که دچار مشکل بدبینی هستند و نسبت به اخلاق و رفتار دیگران حتی نزدیکانشان هم شک و تردید دارند. بدگمانی و بدبینی تفسیر نادرست از رفتار دیگران است. نگرش منفی که بر اثر بی‌اعتمادی به وجود می‌آید، فرد را نسبت به یک موضوع منفی باف می‌کند. یعنی تجربیات منفی، فرد را وادار می‌کند که از سر بی‌اعتمادی به موضوعات اطراف خود نگاه کند. گرچه آسیب شناسان اجتماعی اعتقاد دارند با وضعیت حاد در بیماری‌های روحی و روانی روبه رو نیستیم، اما شواهد چیز دیگری را عنوان می‌کند. حدود ۵/۲۳درصد از جمعیت عمومی در کشور مبتلا به مشکلات روانشناختی یا مبتلا به اختلالات روان پزشکی مانند سایپوتیک‌ها، اسکیزوفرنی‌ها و اختلالات خلقی و اضطرابی هستند. درضمن براساس طبقه بندی بیماری‌های روانی، اختلالات اضطرابی، در زنان بیش از مردان و اختلالات رفتاری و فکری نیز در مردان بیش از زنان شیوع پیدا می‌کند؛ زیرا به طور طبیعی میان زنان و مردان از لحاظ ابتلا به اختلالات روانی تفاوت‌هایی وجود دارد.
سازمان بهداشت جهانی، بهداشت روانی را اين‌گونه تعريف می‌کند: «بهداشت روانی در درون مفهوم کلی بهداشت قرار دارد و بهداشت يعنی توانايی کامل برای ايفای نقش‌های روانی و جسمی. بهداشت به معنای نبود بيماری يا عقب ماندگی نيست». انجمن بهداشت روانی کانادا نيز در يک نگاه جامع بهداشت روانی را در سه قسمت نگرش‌های مربوط به خود، نگرش‌های مربوط به ديگران و نگرش‌های مربوط به زندگی، تعريف می‌کند. از نظر اين انجمن بهداشت روانی يعنی «توانايی سازگاری با ديدگاه‌های خود، ديگران و رويارويی با مشکلات روزمره زندگی». اما در این بین کم نیستند افرادی که به دلیل بروز برخی اخلاقیات به دور از واقعیت زندگی خود، خانواده و دیگر اطرافیان را با مشکلات فراوانی مواجه می‌کنند. در این بین اختلال شخصیت پارانویایی یک وضعیت مزمن و فراگیر است که مشخصه آن الگوهای مخرب فکری، رفتاری و کارکردی است. حدس زده می‌شود که این اختلال در یک تا دو درصد بالغین وجود داشته باشد. عوارض این اختلال غالبا مشابه اسکیزوفرنی است و برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که احتمال وجود پیوند ژنتیکی بین این دو اختلال وجود دارد. افراد دچار این نوع اختلالات شخصیت بیشتر در معرض خطر افسردگی و هراس از مکان‌های باز قرار دارند. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده افرادی که دچار اختلال شخصیت پارانویایی هستند اغلب با بی‌اعتمادی، شک مزمن و فراگیر با دیگران رفتار می‌کنند. آنها بر این باورند که دیگران به آنها دروغ گفته یا فریبشان می‌دهند. این افراد دوستان و خانواده را بی‌صداقت و غیرقابل اعتماد می‌دانند. افراد مبتلا به پارانویا معمولا سرد، حسود، تودار، مرموز، جدی و در جستجوی معانی پنهان در مکالمات و حرکات هستند.
افرادی بیش از اندازه بدگمان
آیـا کسـی در گـذشتـه شـمــا را مخاطب عبارت «تو خیلی پارانویایی هستی» قرار داده است؟ در حال حاضر بسیاری از مـا دچـــار این بیماری هستیم، اما در بعضی افراد پارانویا بـه صـورت یـک بیماری مزمن در می‌آید. درضمن سوء ظن به تنهایی باعث ایجاد پارانویا نمی‌شود. این بیماری در مراحل اولیه خود تاثیر ناچیزی بر زندگی افراد می‌گذارد و حتی می‌توان گفت که در ابتدا هیچ نوع تاثیری ندارد، اما حالت شدید آن زندگی فرد را زجرآور می‌سازد و او قادر نیست که از شدت استرس دست به هیچ کاری بزند؛ در این شرایط احتمال اینکه بیماری‌های دیگری سلامت فرد را به مخاطره بیندازند افزایش می‌یابد. امیر ۵۰ ساله کارمند بانک است. به گفته همسرش او حساس است و در برخی مواقع که با تلفن در حال صحبت با خواهر یا مادرم هستم با این جمله که آن مرد پشت تلفن کیست؟! هول و هراس در وجود من و فرزندانم ایجاد می‌کند. این مرد میانسال به دلیل حساسیت‌ها و استرس‌های بی مورد چندین بار سکته قلبی کرده است. به گفته اکرم (همسر امیر) او همیشه در یک لاک دفاعی به سر می‌برد. او با وجود اینکه از لحاظ جسمی قوی و توانمند است، اما از همه چیز می‌ترسد. برای مثال وقتی فرزندانم کوچک بودند به آنها اجازه رفتن به استخر یا کوهنوردی نمی‌داد، چون او به شدت از ارتفاع وحشت دارد. اکرم با بیان اینکه بیماری او باعث شده که بارها به من و دخترم به دلیل سوء ظن‌های بی موردش حرف‌ها و تهمت‌های فراوان بزند می‌گوید: این فرد بیمار است و بعد از هر حرف ناروایی پشیمان شده و معذرت خواهی می‌کند. با اینکه بارها از او خواسته ام که خودش را درمان کند، اما گوشش بدهکار نیست.
وقتی فردی فدای بیماری روانی دیگری می‌شود!
مینا۶۰ ساله است. او به «آرمان امروز» می‌گوید: همسر من به مدت دو سال اجازه خروج از خانه را به من نمی‌داد، اما چون شخصیت اجتماعی مقبولی داشت، همگان او را فردی موجه می‌دانستند. او می‌افزاید: در هر خریدی یا گردشی که با هم می‌رفتیم می‌گفت من با فلان فروشنده در ارتباط هستم و در مغازه بی هیچ دلیل دعوا به راه می‌انداخت. با وجود اینکه این زن میانسال هم اکنون از همسرش جدا شده است، درباره او می‌گوید: همسر من نسبت به برادرم شکاک بود و اجازه رفت و آمد خانوادگی را به ما نمی‌داد. به گفته او حتی یک روز که برادرزاده‌ام به در خانه ما آمده بود، همسرم او را به شدت مورد ضرب و شتم قرار داد. بعد از رفت و آمدهای فراوان به دادگاه توانستم بیماری پارانوئید او را ثابت کنم.
پارانویا قابل درمان است
یک روانشناس درباره بیماری پارانویا به «آرمان امروز» می‌گوید: اغلب افراد مبتلا به این بیماری شکاک هستند. این در حالی است که بخشی از این بیماری می‌تواند زمینه‌های ژنتیک داشته باشد، اما خصوصیات اخلاقی، رفتاری و آمادگی فرد برای پیشروی این بیماری به محیط پیرامونش بستگی دارد. این افراد نسبت به مسائل مختلف با شک برخورد می‌کنند. بهروز بیرشک درباره ارتباطات افراد مبتلا به پارانویا می‌افزاید: این افراد در ارتباطات خود دچار شک و بدبینی نسبت به دیگران هستند. این افراد در ارتباطات بین فردی دچار مشکلات فراوانی می‌شوند. آنها به دلیل اخلاقیات و خلق و خوی به نسبت چندان تمایلی به مراوده با دیگران ندارند. این افراد بر این باورند که هر گونه رفتار یا حرفی از سوی فرد مقابل او را با شک و توهم همراه می‌کند. به گفته او اطرافیان هم با القای پیام‌های منفی به فرد زمینه شک و بروز ذهنیت منفی نسبت به محیط پیرامون را در بین آنها بروز می‌دهند. افراد مبتلا به پارانویا هر گونه رفتار و حرف دیگران را مبتنی بر قصد و منظور می‌پندارند. این روانشناس شدت و حدت پیشروی این بیماری را در افراد مختلف متفاوت ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: این بیماری در مرحله پیشروی بر کارکرد فرد تاثیرگذار است. برای افراد متاهل این بیماری رفتار آنها را با همسر، فرزندان، محیط پیرامون و دوستان تحت تاثیر قرار می‌دهد. بیرشک درباره مراحل درمان افراد مبتلا به پارانویا می‌گوید: در گام نخست باید این افراد را به روش دارویی تحت درمان قرار داد. هر قدر درمان این افراد سریع‌تر انجام شود، طبیعتا بازدهی بهتری خواهد داشت. این روانشناس درباره چگونگی شناسایی افراد مبتلا به این بیماری در مراحل اول آشنایی می‌افزاید: شاید در مراحل اول آشنایی با افراد مبتلا بیماری‌شان چندان مشخص نباشد مگر اینکه افراد با دقت رفتار فرد مبتلا به این بیماری را مورد بررسی قرار دهند. برای مثال اغلب این افراد با شک و بدگمانی نسبت به همه چیز رفتار می‌کنند و در ارتباطات نیز در هر حرفی به دنبال معیارهای خود می‌گردند. در اصل گفت‌وگو با این افراد با بروز اختلافات فراوان همراه است. در این شرایط افراد در مرحله آشنایی یا موردهای ازدواج باید بدانند که معیارهایشان با فرد مبتلا به پارانویا چندان هماهنگ نیست. او درباره فرایند درمان پارانویا می‌گوید: دارودرمانی می‌تواند در درمان این بیماری تاثیرگذار باشد، اما در کنار این قضیه رفتاردرمانی و روان‌درمانی می‌تواند در تکمیل فرایند درمان تاثیرگذار باشد. چون هدف در درمان این بیماری فعالیت بر روی باور این افراد است. هر گونه اقدامی در درمان این بیماری نسبت به شدت آن در افراد مختلف متفاوت است. به گفته این روانشناس براساس تجربیات از مراجعان باید گفت که تعداد افراد مبتلا به این بیماری در کشور چندان اندک نیست. شاید علائم پیشرونده بیماری در بین افراد اندک باشد. بیرشک درباره میزان بروز این بیماری در بین آقایان و خانم‌ها می‌گوید: این بیماری به یک میزان در بین زنان و مردان جامعه وجود دارد، اما نوع بروز آن در این دو جنس متفاوت است. برای مثال در بین خانم‌ها این بیماری با بدبینی، شک و... نسبت به همسرشان بروز می‌کند. در ضمن برای مردان نیز شدت این بیماری بر روی مسائل مختلف بروز می‌کند. برای مثال شاید عدم تایید فرد توسط همسر و هراس از جذب همسرش به فرد دیگر بتواند زمینه بروز و شدت این بیماری باشد.