به گزارش گروه حمل ونقل عمومی و شهری شهرداری نیوز، بر اساس بررسی های صورت گرفته مترو تهران از جهت تعداد ایستگاهها  مقام 29 جهان را به خود اختصاص داده است و از بعد جابه جایی مسافران نیز در مقایسه با کشورهای دیگر درجایگاه جهانی؛ رتبه 22 و  در آسیا رتبه 14 به دست آورده است و از اين حيث درمیان کشورهای غرب آسیا در مقام نخست قرار دارد.

بهاره نوروزي: 16 اسفند 1377 کلانشهر تهران روزهای تازه ای را تجربه کرد بالخره بعد از سال های بحث و چالش مترو تهران کار خود را آغاز کرد و یکی از رویای دیرینه تهرانی ها به حقیقت پیوست . اولين مسیر فعال، خط ۵ مترو بود که بین تهران و کرج احداث شده و مسافران را جابه‌جا می‌کرد. بررسي ها گوياي آنست كه مطالعات وبرنامه‌ریزی‌ها برای بنیان‌گذاری مترو (قطار زیرزمینی) به سال ۱۳۵۰ بازمی‌گردد. در مهر سال ۱۳۵۳ مطالعات مربوط به حل مشکلات ترافیک متروی تهران توسط شرکت‌های مشاور خارجی از جمله سوفرتو منتج به پیشنهاد سیستم اتوبان مترو (با ۷ خط) شد.

بر اساس این مطالعات، احداث مترو به عنوان اساسی‌ترین راه حل بهبود ترافیک تعیین شد. با گذشت 4 دهه از این برنامه ریزی ،مترو تهران بیش از نیمی از مسير را طي كرده است .در حال حاضر خطوط 1، 2 ، 3 و 4 در محدوده داخل تهران فعال هستند و خط 5 نیز تهران و کرج را به یکدیگر مرتبط می کند . این درحالی است که خطوط 6 و 7مترو تهران نیز بیش از نیمی از مسیر ساخت وساز خود را طی کرده و به مرور و درآینده نزدیک به بهره برداری می رسد. مترو تهران روزهای پر فراز ونشیبی را طی کرده است . مد حمل ونقلی که دردهه 60 برای تهرانی ها به آرزوی محال مبدل شده بود در این دوره از مدیریت شهری به سرعت گسترش یافت . تهران تا قبل از سال 83 تنها 35 کیلومتر مترو داشت اما بنا به گفته منتظري معاون پشتيباني مترو تهران، هم اكنون ١٩٠ كيلومتر مترو به بهره برداري رسيده است آماري كه حاكي از آنست كه ١٦٥ كيلومتر مترو در اين دوره از مديريت شهري به خطوط متروي تهران اضافه شده است .اين در حالي است كه مقرر شد تا پايان اين دوره از مديريت شهري ١٠٠ كيلومتر ديگر به خطوط متروي تهران اضافه شود. از حیث طول خطوط و تعدد ایستگاهها درجایگاه نخست منطقه غرب آسیا قرار داد و با وجود مشکلات اقتصادی دوران بعد از جنگ تحمیلی با كمترين هزينه ها ساخته شد وجز ارزان ترين مترو جهان به شمار مي آيد.

جابه جایی حدود 3 میلیون مسافر در روز با مترو

بر اساس برخی آمارها مترو تهران روزانه حداقل حدود سه میلیون نفر و حداکثر سه ونیم میلیون نفر را جابه جا می کند. در حال حاضر میانگین سرفاصله قطارهای تهران درحدود 4 دقیقه است وهنوز خطوط شش وهفت مترو تهران کامل نشده است اما پیش بینی هاي حکايت از اين دارد که با افتتاح هر خط مترو تهران یک میلیون و دویست هزار نفر مسافر به خطوط مترو تهران اضافه خواهد شد.

طبق آمارها مترو تهران از ابتدای بهره برداری تاکنون 5 میلیارد مسافر را جابه جا کرده است. اگر این میزان را به جمعیت ایران که 78 میلیون نفر بر آورده شد ،تقسیم کنیم ،می بینیم که مترو تهران در حدود 50 برابر جمعیت ایران را جابه جا کرده است.محمد منتظری معاون پشتیبانی مترو با ارائه آمارهای بیشتر به خبرنگار تهران سما گفت :خطوط مترو تهران 190 کیلومتر طول دارد . درحقیقت مترو تهران از نظر طول خطوط رتبه 15 را در جهان داراست . مترو تهران از اين حيث در میان کشورهای آسیایی رتبه هشتم را به خود اختصاص داده است. همچنين مترو تهران از نظر طول خطوط رتبه اول در غرب آسیا را به خود اختصاص داده است.مترو تهران از ميان تعداد خطوط رتبه 23 را در میان کشورهای جهان و رتبه 11 را از کشورهای آسیایی کسب کرده و این درحالی است که مترو تهران از نظر تعداد ایستگاهها بازهم در غرب آسیا اول است . منتظری ادامه داد : از جهت تعداد ایستگاهها مترو تهران مقام 29 را به خود اختصاص داده است این درحالی است که درحال حاضر 159 کشور جهان مترو دارند و اين رتبه خوبي به شمار مي آيد. مترو تهران از بعد جابه جایی مسافران نیز با کشورهای دیگر مقایسه شده است . معاون پشتیبانی مترو تهران معتقد است مترو تهران از این منظر درجایگاه جهانی رتبه 22 و رتبه 14 را در آسیا به دست آورده است وبازهم از اين حيث درمیان کشورهای غرب آسیا در مقام نخست قرار دارد.

مقایسه هزینه ساخت وساز وسفر باکشورهای دیگر

بررسی ها نشان می دهد مترو تهران درمیان ارزان ترین وکم هزینه ترین کشورهای جهان قراردارد .در حال حاضر قیمت بلیط تک سفره 21 سنت است که تنها در کشور ونزوئلا ونیکاراگوئه هزینه بلیط از مترو تهران ارزان تر است.به عبارت دیگر مترو تهران ارزان ترین مترو آسیا برای تردد شهروندان محسوب می شود. آمارها و ارقام و مستندات حاکی از این است که هزینه ساخت مترو در کشورهای مختلف نیز متفاوت است. هزینه ساخت یک کیلومتر مترو تهران برابر 235 میلیارد تومان و درحدود 65 میلیون دلار برآورد می شود.هزینه ساخت یک کیلومتر مترو در برخی از شهرهای ایالات متحده امریکا در حدود 400میلیون دلار بر آورده شده است.هزینه ساخت هر کیلومتر مترو در کشور سنگاپور 255 میلیون دلار برآورده می شود. این هزینه در کشور امارات متحده عربی 190 میلیون دلار ودر کشور چین 148 میلیون دلاربرآورده می شود بنابراین متروی تهران یکی از ارزان ترين وكم هزينه ترين متروهايي در جهان به شمار می آید.

صرفه جویی در هزینه های شهری با ساخت مترو

مترو مد حمل ونقلی است که درکاهش آلودگی هوا، کاهش مصرف سوخت و گشودن شدن گره های ترافیکی در کلانشهرها نقش دارد. به عبارت دیگر مترو به شکل مستقیم و غیر مستقیم درهزینه های بهداشتی ،انرژی وعمرانی جامعه نقس آفرینی می کند.منتظری با تشریح آمارها صرفه جویی در هزینه های جاری در سال 94 می گوید : طبق آمارها به واسطه استفاده شهروندان از مترو تهران در سال 94 520 میلیارد تومان در مصرف سوخت صرفه جویی شده است. زمانی که جایی یک مسافر با مترو سفر می کند بیش از نیم لیتر درمصرف سوخت صرفه جویی خواهد شد. وی افزود : اگر هزینه صرفه جویی در وقت مردم را معادل ساعتی هزار تومان محاسبه کنیم خواهیم دید سفر با مترو سبب شده است که در طول يك سال 797 میلیارد تومان در هزینه های اتلاف وقت مردم صرفه جویی شود . این صرفه جویی درباره سایر هزینه های جاری جامعه نیز صدق می کند. منتظري ادامه داد:همچنین استفاده مردم از مترو تهران سبب می شود سالانه ٤٤٠میلیارد تومان در استهلاک خودور صرفه جویی شود .منتظری با تاکید بر اینکه استفاده از مترو سبب کاهش تصادفات شده است ،گفت : استفاده مردم از مترو سبب شده است که در طول یک سال 175 میلیارد درهزینه ناشی از تصادفات صرفه جویی شود . رفت و آمد مردم با مترو سبب شده است که 13 میلیارد درهزینه های آسفالت معبر صرفه جویی شود . با جمع این هزینه ها خواهیم فهمید با استفاده شهروندان از مترو در سال گذشته 2345میلیارد تومان در هزینه های جامعه صرفه جویی شده است. منتظری تاکید کرد : وقتی میزان صرفه جویی ها از سال 90 تا 94 را محاسبه کردیم به این نتیجه رسیدیم که با این میزان می توان 20 کیلومتر مترو ساخت.

این اعداد وارقام درحالی ارائه مي شودکه هزینه ساخت وساز هر کیلومتر مترو 235 میلیارد تومان برآورد می شود . در این شرایط اگر هزینه ساخت یک کیلومتر مترو را بر مجموع هزینه های صرفه جویی شده تقسیم کرد ،خواهیم فهمید که با این صرفه جویی هاي مستقيم و غير مستقيم می توان 10 کیلومتر مترو ساخت . با این دیدگاه مترو نه تنها مد حمل ونقلی هزینه بری تلقی نمی شود بلکه مد حمل ونقلی است که ساخت وساز آن عملا سبب صرفه جویی در هزینه های جاری جامعه خواهد شد.

آیا خطوط مترو تهران برای کلانشهر تهران کافی است؟

موفقیت شبکه مترو در این است که سایر سیستم های حمل نقلی مانند اتوبوس های تندرو؛ال آر .تی و تاکسی به موازات مترو کار نکنند. به عبارت دیگر سیستم های حمل ونقلی دیگر باید به شکل عمود کلیه مسافران را از جای های مختلف تهران جمع آوری کرده و به مترو برسانند. ناوگان حمل ونقل مناسب و سرفاصله های استاندارد معیارهای است که درکیفیت و رضایت شهروندان تاثیر می گذارد.نظافت و تميزي ايستگاهها به همراه فعاليت هاي فرهنگي مناسب معيارديگري است كه در كيفيت خدمات دهي مترو به شهروتدان تاثير گذار است .طبق آمارها سرفاصله مترو تهران حدودا 4 دقیقه است که این سرفاصله باید به حدود 2 دقیقه کاهش پیدا کند این درحالی است که مترو تهران با کمبود واگن روبه رو است. پرسش دیگری که در این میان باز پیش می آید آیا 7 خط مترو پیش بینی شده برای جمعیت کلانشهر تهران کافی است ؟ معاون پشتيباني مترو اين پرسش را اينگونه پاسخ مي دهد:سال هاي پيش درباره هفت خط مترو تهران مطالعات صورت گرفته است .باتوجه به تغييرات جمعيتي شمال غرب تهران كه شامل منطقه ٢٢ است را پوشش دهد بنابراين خطوط ٨،٩،١٠ مترو تهران طوري طراحي شده است كه بتواند اين مناطق را پوشش دهد.البته اجرايي شدن اين خطوط بايد به تصويب شوراي عالي ترافيك برسد. خطوط اكسپرس مترو تهران نیز طوری طراحي شده است که جمعيت را ازشهرك هاي اقماري به مركز تهران منتقل كند. فاصله ايستگاه هاي خطوط اكسپرس زياد و با همه خطوط مترو تلاقي نخواهد داشت زيرا از سرعت بيشتري برخوردار است .البته دو خط تراموا نيز براي دو منطقه بازار و٢٢ پيش بيني شده است .بنابراين با ٧ خط موجود،سه خط طراحي شده ،٤ خط اكسپرس و دو خط تراموا اميدواريم به جابه جايي تعداد زیادی مسافر در روز برسيم.

85درصد صنعت مترو داخلی است

صنعت مترو به دو بخش ساخت و تجهيزات تقسيم مي شود.اين دو بخش هريك سهم ٥٠ درصدي در تكميل و ساخت شبكه مترو بر عهده دارند.ساخت ايستگاه و حفر تونل دو بخش مهم پروسه ساخت مترو هستند.قطارها وساير تجهيزات مانند پله برقي و هواكش غيره نيز در پروسه تجهيزات مترو طبقه بندي مي شود.در حوزه ساخت مترو تونل وايستگاهاي متروبا همكاري متخصصان داخلي ساخته شده است. در بخش تجهيزات ٤٥ درصد واگن ها داخلي و بيش از ٦٠ درصد ساير تجهيزات مترو نيزمحصول داخلی به شمار می آيد .بنابراين مي توان گفت مجموعا ٨٥ درصد مترو تهران ساخت داخلي است .

اما واگرهای مشاکرت بخش خصوصی در ساخت مترو تهران

ساخت وساز مترو با مشارکت بخش خصوصی تنها راهکاری است که ادامه ساخت وساز مترو تهران را قوت بیشتری می بخشد. بخش خصوصی می تواند در قالب قراردادهای بی . او .تی و یا فاینانس در روند احداث مترو تهران مشارکت کنند. سرمایه گذار به روش فاینانس با روش بی . او . تی متفاوت است .در قراردادهای بی . او. تی . سرمایه گذار در یک دوره زمانی مشخص از عواید پروژه سرمایه خود را به دست می آورد درحالی در فایناس سرمایه سرمایه گذار در قالب اقساط با بهره به او بازگردانده می شود. خط 3 با اعتبارات شهرداري تهران و خط ٤ مترو تهران نيز با فايناس چين ساخته شده اند.خطوط ٦و٧ نيز با پشتيباني داخلي بانك شهر در حال احداث هستند. با وجود ضرورت واهمیت تشویق و جذب سرمایه گذار در قالب فاینانس دارای ظرافت هایی است . امنيت وفضاي آرام براي بازگشت سرمايه و درصد ريسك سرمايه گذاري در كشورها و ضمانت بازپرداخت فاینانس ازمقوله های تاثير گذار است. هرچه رتبه ريسك اقتصادي کشورها پايين تر باشد نرخ سود فاينانس ارزان تر و تمايل سرمايه گذاران براي عقد فاينانس بيشتر مي شود. منتظری درباره قرادادهاي فاینانس خطوط پيش بيني شده مترو تهران به خبرنگار سما می گوید : بعد از برداشته شدن تحریم ها بسیاری از کشورهای برای عقد قراردادهای فاینانس به ما مراجعه کرده اند که این قراردادها درحال بررسی است تا درباره آن تصميم گيري شود.

عقد قراردادهای بی . او تی درگرو تجربه ومطالعه

عقد قراردادهای بی . او .تی نیز در توسعه پروژه های شهری تاثیر گذار است. به باور کارشناسان قراردادهای بی . او . تی . بر توسعه مترو موثر است اما عقد این قراردادها نیازمند بررسی هایی و اخذ تصميماتي است. معاون پشتیبانی شرکت مترودرباره قراردادهای بی . او .تی به خبرنگار سما گفت : به عنوان مثال وقتی کشوری در قالب قراردادهای بی . او .تی مترو را می سازد از عواید آن در دوره زمانی مشخص بهره مند مي شود اگر قرارداد بي .او .تي براي ساخت مترو بسته شود بهره بردای آن باید در اختیار داخل باشد. زیرا ما نمی توانیم راننده قطار از خارج وارد كرده و یا مسئول کنترل را به خارجی ها واگذار کنیم.همچنين سيستم هاي حمل ونقل عمومي بيشتر سوبسيدي هستند و اگر سوببسید نباشد یک بلیط مترو 4500 تومان است. بنابراين مسائلي پرداخت مابه التفاوت سوبسيد بايد دقيق تر بررسي شود.بنابراین درزمینه قراردادهای بی. او . تی نیازمند بررسی ومطالعه بیشتری هستیم.

جاي خالي دولت در ساخت وساز مترو تهران

با اينكه در اين دوره از مديريت شهري مترو تهران رشد چشمگيري داشت اما براي كلانشهر تهران كه مشكلات زيست محيطي و ترافيكي فراوان دارد توسعه مترو ضرورت جدي به شمار مي آيد . مترو تهران اگر بخواهد از لحاظ كمي وكيفي توسعه پيدا كند ،نيازمند دست ياري دولت هاست .وعده دولت براي تحويل ١٢٠٠واگن مترو ،رايزني وهمكاري براي جذب سرمايه گذار خارجي و حذف نگاه سياست زده به توسعه مترو تهران مي تواند مردم تهران را از خطوط مترويي بيشتر و بهتري بهره مند كند.