به گزارش گروه آموزش و فرهنگ سازی شهرداری نیوز، رييس مركز مطالعات ژئوتکنیک و مقاومت مصالح سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران در مورد دلايل و عوامل واقعي فرونشست هاي اخير تهران، توضيحات مبسوطی ارائه داد.

مهندس محمد رضا معماريان گفت: عمق سنگ كف در تهران متغير است و در شمال شهر، این عمق خيلي كم است اما در جنوب شهر، خيلي زياد مي شود و به 40 متر مي رسد.

وي افزود: تراز صفر – صفر معابر تهران، شيب قابل توجهي دارد و لايه هاي خاك به مرور از كوهپايه البرز شسته مي شوند و
دانه هاي درشت تر در شمال شهر و دانه هاي ريزتر در جنوب شهر، ته نشين مي گردند و شكل گيري بستر خاك تهران، تنوع و پيچيدگي خاصي به معابر زير سطحی داده است.

معماريان گفت: در علم مكانيك، خاك متشكل از سه جزء سنگ دانه، آب و خاک است و در اين ميان، آب يكي از بهترين دوستان و در عين حال یکی از بزرگترین دشمنان خاك است و وقتي آب به همه فضاي خالي خاك نفوذ كرده و آن را پُر
مي كند، می گوییم خاك اشباع شده است.

وي افزود: هر چند وظيفه شهرداري، مديريت و جمع آوري آبهاي سطحي است اما بخشي از این موضوع كه شامل پسآب حاصل از دفع فاضلاب به روش سنتي است از دست مديريت شهري خارج است، چرا كه حركت فاضلاب از شمال شهر به سمت جنوب شهر، منجر به شست و شوي خاك مي شود و كيفيت خاك را از بين مي برد.

معماريان گفت: در دهه اخير، در يك هزار نقطه شهر تهران مطالعات ژئوتكنيكي بستر خاك انجام شده و مؤيد اين ادعا، اجراي 350 تقاطع غير همسطح و 650 سازه با اهميت بالاست که حتي يك مورد از آنها نیز دچار واژگوني یا حتی نشست غير همنواخت نیز نشده اند.

وي افزود: خاك ريزدانه يا خاک رُس، خاصيت منحصر به فردي دارد و مي توان آن را به خاك كوزه گري تشبيه كرد، چرا که به محض اين كه آب به آن مي خورد، شكل مي گيرد و ظرفيت باروري خود را از دست می دهد و مخاطرات اخير در تهران نیز به دليل سرريز شدن ناگهاني حجم بالاي آب در زیر زمین بوده است.

معماريان گفت: اجراي پروژه هاي زير زميني در تمام دنيا، خطرات و مخاطرات خاص خود را دارد و به همین دلیل، براي كل خطوط در دست ساخت مترو، مطالعات ژئوتكنيك انجام شده و اين سازه هاي زير زميني با هزينه گزافي، عايق بندي مي شوند.

وي افزود: از 10 سال پيش که بحث توسعه مترو با جديت مورد پيگيري قرار گرفت، تمام قنوات تهران شناسايي شدند و خطوط مترو نیز بر اساس اطلاعات نقشه قنوات، طراحی و اجرا گردیدند.

معماريان گفت: دستگاه هاي خدماتي و تأسيساتي، بايد نسبت به شبكه آبرساني پايتخت، نگاه ملی داشته باشند، چرا كه در حال حاضر شاهد نَشت آب از شبكه آبرساني و تراوش آب از چاه هاي جذبی هستیم در صورتی که با ترميم كامل شبكه آبرساني تهران، خروج آب از شبكه به حداقل ميزان ممكن كاهش پيدا می كند.

وي افزود: حوادث اخير به دليل خروج ناگهاني آب بوده و نَشتي آب در شبكه آبرساني و برداشت هاي بي رويه در دشت تهران، باعث كاهش ارتفاع معابر زیر سطحی مي شود و اين نَشتي هر چه بيشتر باشد، تحركات زير زمین بيشتر مي شود که البته اين پيچيدگي در محدوده مركزي شهر، خيلي خاص بوده و به اوج خود رسیده است.

معماريان گفت: عمليات حفاري تونل هاي مترو در اعماق زمين هاي تهران با ويژگي هاي گفته شده، كار بسيار سخت و مخاطره آميزي است و مهندسان و كارگران مترو، همه اين خطرات را به جان خود مي خرند تا مردم به واسطه توسعه مترو، آرامش، ايمني و رفاه بيشتري داشته باشند.

وي افزود: به روزترين تجهيزات شناسايي ويژگي هاي اعماق زمين، دستگاه های جي پي آر است كه تا عمق قابل قبولي
مي تواند هر گونه تغييری را در زير زمين شناسايي كند كه البته در حال حاضر نیز دو دستگاه از اين تجهيزات پيشرفته در شهرداري تهران در دست استفاده است.

معماریان گفت: بعد از اتفاقات اخير، تمام توجه خود را معطوف به شناسايي نقاط دچار آب شستگي نموده ايم و البته چندين نقطه آب شسته را نيز در چند منطقه تهران مورد شناسايي قرار داده ایم.

وی افزود: از يكي از كشورهاي معتبر دنيا كه در اين زمينه از تجربیات بالايي برخوردار است، دعوت به همكاري كرده ايم تا سرعت کار شناسايي نقاط دچار آب شستگي كه موضوعي زمان بَری است را تا جاي ممكن بالا ببريم.

معماریان گفت: در تمامي ساختمان‌ ها و تأسيسات قديمي همچون پل ها و سازه هايي كه بعد از انقلاب اسلامي ساخته شده، آيين نامه محاسبات رعايت گردیده و به عنوان نمونه، در محله قديمي مولوي، 50 مورد مطالعات ژئوتكنيكي انجام داده ایم.

وی افزود: هر چند وجود آب در زير زمين هاي تهران به يك معضل جدی تبديل شده اما معضل جدي تر، خروج آب است كه با توجه به شكل بستر تهران، روانآب ها از شمال شهر به سمت جنوب شهر و دشت تهران حركت مي كنند.

معماریان گفت: در حال حاضر، بستر تهران پر از آب است و نبايد همه این آبها با اقداماتي همچون حذف چاه هاي جذبی و توسعه فاضلاب به يك باره دفع شود، بلكه اين اقدام بايد به تدريج اتفاق بيفتد.

وي افزود: شهرداري تهران از يك سال قبل، اقدام به پهنه بندي ژئوتكنيك نموده و نقشه اوليه مناطق 9 و 10 و 11 را ترسيم کرده و اين نقشه ها كه نگاهي كلي از وضعيت بستر شهر به دست مي دهند تا آخر سال در شش، هفت لايه آماده و منتشر  مي شوند.

رییس مرکز مطالعات ژئوتکنیک و مقاومت مصالح سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران در پایان خاطرنشان کرد: طرح جامع جمع آوري آبهاي سطحی شهر تهران تهيه شده كه بر اساس آن مجموع روانآب های شهر، هدايت و جمع آوري مي گردد و ورود و به کارگیری تجهیزات پیشرفته، مانع فرونشست هاي جديد خواهد شد.