اگر بخواهیم علل اعتیاد را به صورت کلان بررسی کنیم، باید ببینیم که چه معضلاتی با آن در ارتباط هستند. دلیل آن هم این است که درصد زیادی از قتل‌ها، تجاوزها، درگیری ها، سوانح راهنمایی و رانندگی، خودکشی ها و موضوعات دیگر به مصرف مواد مخدر و روانگردان ها بر می‌گردد که باید ریشه آن را به سه دسته فردی، محیطی و اجتماعی تقسیم کنیم. با این دسته بندی می‌توانیم کارشناسانه برای کاهش انواع بزهکاری‌ها اقداماتی را انجام داده و جامعه را از گزند آسیب های اجتماعی دور نگه داریم.
روزنامه آرمان: اگر بخواهیم علل اعتیاد را به صورت کلان بررسی کنیم، باید ببینیم که چه معضلاتی با آن در ارتباط هستند. دلیل آن هم این است که درصد زیادی از قتل‌ها، تجاوزها، درگیری ها، سوانح راهنمایی و رانندگی، خودکشی ها و موضوعات دیگر به مصرف مواد مخدر و روانگردان ها بر می‌گردد که باید ریشه آن را به سه دسته فردی، محیطی و اجتماعی تقسیم کنیم. با این دسته بندی می‌توانیم کارشناسانه برای کاهش انواع بزهکاری‌ها اقداماتی را انجام داده و جامعه را از گزند آسیب های اجتماعی دور نگه داریم.
عوامل فردی
تحقیقات نشان می‌دهد که در عوامل فردی، بحث لذت و کنجکاوی به عنوان دلایل گرایش جوانان به مصرف مواد مخدر بسیار اهمیت دارد. برخی از جوانان از قاچاقچیان و مصرف کنندگان مواد مخدر می‌شوند و مشاهده می‌کنند که اگر این مواد را استفاده کنند، به آنها حالتی از لذت دست می‌دهد و به همین دلیل گرایششان به مصرف مخدرها و روانگردها بیشتر می‌شود. در بدن افراد هورمونی وجود دارد که اگر برای مثال غذای خوبی بخورند یا از چیزی لذت ببرند، این هورمون در بدنشان ترشح می‌شود. در مورد مواد مخدر و روانگردان ها هم به همین گونه است. پس لذت دلیل علمی دارد. در مورد بحث کنجکاوی هم اگر به سوالات جوانان در مورد مواد مخدر و روانگردان ها به عنوان سیستم ضد مواد مخدر یا روانگردان ها پاسخ مناسب ندهیم، آنها مجبور می‌شوند پای بساط مصرف کنندگان یا قاچاقجیان بنشینند و از آنها اطلاعات بگیرند. در همین حین هم ممکن است خودشان مصرف کننده شوند. حتی عوامل ارثی و ژنتیکی هم از علل اعتیاد هستند. یعنی می‌تواند از پدر یا مادر یا هر دو به فرزند برسد. این در حالی است که در افرادی که مسائل روانشناختی مانند افسردگی، پرخاشگری، اختلالات دو قطبی و اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارند، اعتیاد بیشتر دیده می‌شود. نوع نگرش شخص به مصرف مواد هم بسیار مهم است. برخی می‌گویند حشیش چیزی نیست یا اگر شیشه را هفته ای یک بار مصرف کنیم، اتفاقی نمی افتد. در حالی که این نگرش می‌تواند در این زمینه تاثیرگذار باشد یا برخی افرادی که دچار مشکلات جسمی مانند معلولیت هستند برای فرار از این مشکل به سراغ مصرف مواد مخدر و روانگردها می‌روند که همه این موارد در زمره عوامل فردی علل اعتیاد می‌گنجد.
عوامل محیطی
در عوامل محیطی و خانوادگی آنچه مهم است، این است که چقدر یک خانواده ساختار کامل و محکمی دارد. آیا بی سرپرست یا بد سرپرست است؟ آیا والدین جدا شده یا مصرف کننده مواد هستند؟ آیا در برخورد والدین نسبت به فرزندان افراط و تفریط وجود دارد؟ چرا که در خانواده های متشنج گرایش افراد به مصرف مواد و روانگردان ها زیادتر است. گروه همسالان و دوستان نیز در حوزه مصرف مواد مخدر و روانگردان ها به ویژه برای جوانانی که برای اولین بار به سراغ مخدرها می‌روند، تاثیرگذار هستند. برای مثال دوستانی که مصرف‌کننده هستند یا خانواده مصرف کننده دارند یا در ارتباط با سیستم های قاچاق هستند، در بروز اعتیاد دوستان خود نقش مهمی دارند. اگر در محیط های مدرسه، دانشگاه و اطراف آن مواد وجود داشته باشد یا اولیای مدرسه و دانشگاه خود مصرف کننده باشند، در اعتیاد جوانان تاثیرگذار است. حتی سکونت در حاشیه و مرکز شهر هم در این زمینه دخیل است. مصرف مواد در افرادی که ساختار اجتماعی و همسایه های متشخصی دارند، نسبت به حاشیه نشین ها کمتر است.
عوامل اجتماعی
طرد شدن شخص توسط جامعه و عوامل اقتصادی در محیط های اجتماعی در بروز اعتیاد تاثیر گذار است. حتی در حوزه های اجتماعی هم عوامل سیاسی، فرهنگی و جامعه شناختی را می‌بینیم، آنهایی که از ترکیبات قومی هستند و در شرایط خاصی از یک استان به استان دیگر می‌روند و فرهنگشان با آنجا در تناقض است، بیشتر در معرض اعتیاد قرار دارند. همچنین دسترسی و قیمت مواد هم مهم است. هر چه قیمت پایین تر باشد، خرید برای افراد راحت تر می‌شود.
ارتباط مستقیم مصرف‌کننده‌ها با بزهکاری
مواد مخدر با افزایش بزهکاری ارتباط کاملا مستقیم دارد. در جوامع کوچک و بزرگ که مصرف مواد روانگردان و انواع مخدها را داریم، مشکلات مصرف روان گردان ها بیشتر است، چرا که در مصرف مواد مخدر حالت توهم، هذیان و جنون نداریم، اما در روانگردان ها داریم. پیش آمده که افراد با مصرف روانگردان ها حتی سر فرزند خود را بریده اند و گفته اند که شیطان را در بدن او دیده ایم و بعد احساس پشیمانی کرده اند. این در حالی است که باید جرایم در ارتباط با مواد مخدر را دو قسمت کنیم. برخی از جرایم ناشی از مواد مخدر است. مثل توهم و هذیان که فرد پیدا می‌کند، اما در برخی دیگر فرد برای مصرف مواد مخدر نیاز به پول دارد و دزدی‌های خرد انجام می‌دهد. با وجود این، جرایمی مثل قتل در مورد تریاک اتفاق نمی افتد. برای مثال افراد با مصرف روانگردان نمی توانند فواصل را تشخیص بدهند، یعنی از جاده که عبور می‌کنند، تصورشان بر این است که ماشین جلویی با آنها یک کیلومتر فاصله دارد. در حالی که فاصله به اندازه ۱۰ متر است و دیرتر ترمز می‌گیرند. در نتیجه فاجعه آفرین می‌شوند. جرایمی مثل کودک‌آزاری هم در حوزه مصرف روانگردان هاست.
درآمد روانگردانها بیشتر از مخدرهاست
باید انواع جرایم را در مواد مخدر و روانگردان ها تفکیک کنیم و مواظب باشیم جوانان به سمت مواد روانگردان نروند، چون علاوه بر خود به جامعه نیز صدمه وارد می‌کنند. متاسفانه درآمد قاچاق روانگردان ها بیشتر از مواد مخدر است و همین اختلاف درآمد باعث شده که افراد به قاچاق مواد روانگردان بیشتر از مواد مخدر سوق پیدا کنند. به همین دلیل نباید تغییر الگوی مصرف اتفاق بیفتد که متاسفانه در کشور ما این اتفاق افتاده است. باید هر چه زودتر در بحث آسیب های اجتماعی جلوی تغییر الگو مصرف را بگیریم، چون ورود به مباحث قتل، خشنونت، طلاق و ... بدون نگاه کردن به اعتیاد امکان‌پذیر نیست و اگر با تغییر الگوی مصرف مقابله نکنیم، در حوزه آسیب های اجتماعی کشور شکست می‌خوریم. باید به جوانان آموزش دهیم و عواقب استفاده از روانگردانها را به آنها گوشزد کنیم.