ساختار ناشناخته گسل‌های شهر تهران در جریان تدقیق و به روز رسانی نقشه پهنه‌های گسلی پایتخت در اختیار سازمان مدیریت بحران شهر تهران و نهادهای مسوول مقابله با زلزله و ایمن‌سازی پایتخت قرار گرفت.

این نقشه‌ها دربردارنده ساختار و ویژگی‌های ناشناخته پهنه‌های گسلی شهر تهران به لحاظ طول، مساحت، محل دقیق قرار گرفتن، قدرت لرزه‌زایی و ساختار ناشناخته‌ای است که تا پیش از این به صورت دقیق و مشخص در دسترس این نهادها و سازندگان پایتخت قرار نداشت. این نقشه که هم‌اکنون برای تصویب نهایی به شورای‌عالی شهرسازی و معماری رفته است بعد از تصویب از سوی این شورا، به شهرداری تهران ابلاغ خواهد شد تا شهرداری بتواند مطابق با تکلیفی که 10 سال پیش طرح جامع شهر تهران برای مدیریت شهری پایتخت تعیین کرده بود صدور پروانه ساختمانی در تهران را منوط به کسب استعلامات شهرداری‌های مناطق از نقشه جدید گسل‌های تهران و ارتباط آن با محل دقیق احداث ساختمان‌های جدید کند.

این در حالی است که به موجب این نقشه‌ها، شهرداری تهران و سپس سایر شهرها موظف خواهند شد با اعلام آدرس دقیق گسل‌ها و محل قرارگیری هر پلاک ملکی سازنده و مالکان را از محل دقیق قرارگیری گسل در مکانی که قرار است روی آن ساخت‌وساز انجام شود، مطلع کنند.

در واقع، شهرداری مناطق مختلف شهر تهران و سایر شهرها مکلف خواهند شد قبل از صدور مجوز ساخت‌وساز برای هر پلاک ملکی، ابتدا موقیعت آن را روی نقشه گسل‌ها از نظر قرارگیری این پلاک‌ها در محدوده گسل‌های اصلی و فعال بررسی کرده و متناسب با محل ساخت وساز جدید و موقعیت آن از نظر دوری یا نزدیکی به گسل اصلی و فعال، مجوز ساخت‌وساز صادر کنند.

به این معنی که پس از ابلاغ نقشه پهنه‌های گسلی شهر تهران، ساخت‌وسازهای مربوط به کاربری‌های عمومی مهم مانند بیمارستان‌ها و همچنین برج سازی‌ها محدود می‌شود و در محدوده سایر گسل‌ها رعایت مقررات ویژه ساخت‌وساز از جانب سازندگان الزامی خواهد شد.

بر این اساس با به‌کارگیری نقشه جدید گسل‌های شهر تهران سازنده‌ها مطابق با اعلام مراجع صدور پروانه ساختمانی – شهرداری‌ها – مکلف خواهند شد ساخت وسازهای جدید را متناسب با ضوابط ویژه ساختمانی در پهنه‌های گسلی انجام دهند.تضمین حسن اجرای ضوابط لرزه‌ای در ساخت‌وسازها علاوه‌بر تعهد سازندگان برای رعایت این ضوابط خاص، عدم صدور پایان کار ساختمانی برای سازندگان متخلف و برخورد با عوامل ساخت و نظارت از جمله مهندس ناظر به خاطر قصور در انجام تعهدات خواهد بود

با تهیه نقشه پهنه‌های گسلی شهر تهران در صورت تصویب نهایی این نقشه در شورای‌عالی شهرسازی و معماری، 3 اتفاق مهم و عمده برای ساخت‌وسازهای شهر تهران و نهادهای ذیربط خواهد افتاد.اولین اتفاق، تکلیفی است که با تهیه و ابلاغ این نقشه متوجه دستگاه‌های خدمات رسان شهری به‌خصوص ادارات برق، گاز و آب و فاضلاب شهری می‌شود به این صورت که این نقشه در اختیار مسوولان خدمات زیربنایی و شریان‌های حیاتی شهر قرار خواهد گرفت و آنها باید با انطباق نقشه گسل‌ها با مسیرهای شریان‌های اصلی و زیربنایی شهری، اقدام به شناسایی تقاطع این شریان‌ها با مرزها و محدوده‌های گسلی کنند.

به این معنا که اگر در مناطقی از پایتخت و سپس در سایر شهرها وکلانشهرهای کشور، خطوط و لوله‌های انتقال آب، برق، فاضلاب و گاز در نزدیکی یا تقاطع گسل‌های اصلی و فعال قرار داشته باشد مسوولان شریان‌های حیاتی باید نسبت به تغییر مسیر یا تجهیز آنها به سیستم‌های قطع خودکار برای جلوگیری از بروز حوادث ثانویه پس از وقوع زلزله اقدام کنند.دو اقدام دیگری که برای کل ساخت‌وسازهای شهر تهران در ضوابط جدید مربوط به ساخت‌وساز در پهنه‌های گسلی تکلیف خواهد شد، یکی مربوط به محدودیت ساخت ساختمان‌های عمومی با کاربری با اهمیت – از جمله بیمارستان‌ها – در پهنه‌های گسلی فعال و اصلی است؛ این در حالی است که ساخت‌وسازهای مسکونی، اداری و تجاری واقع در پهنه‌های گسلی هم مشمول ضوابط و مقررات لرزه‌ای می‌شوند و آن دسته از ساختمان‌های موجود تهران که دارای کاربری عمومی مهم هستند و در عین حال روی گسل‌های اصلی و فعال یا در محدوده آنها قرار گرفته‌اند از طریق هماهنگی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران با نهادهای ذی‌ربط با مسوولان این ساختمان‌ها ازجمله بیمارستان‌ها، مشمول عملیات مقاوم‌سازی خواهند شد.این در حالی است که بنا بر اعلام مسوولان وزارت راه وشهرسازی، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران و مسوولان مجموعه شهری تهران، این نقشه به معنای شناسایی همه گسل‌های موجود و پنهان شهر تهران نیست و لازم است فرآیند نوپای تدقیق پهنه‌های گسلی به‌صورت مستمر ادامه یافته واین نقشه‌ها در یک فرآیند مستمر پایش و به‌روزرسانی شوند. همچنین به گفته این مسوولان، این نقشه‌ها و ضوابط مربوط به آنها به محض تصویب در شورای‌عالی شهرسازی و معماری به صورت عمومی در دسترس شهروندان و مسوولان شهری قرار خواهد گرفت و به هیچ وجه ماهیت محرمانه ندارد.به این ترتیب شهروندان می‌توانند با استفاده از این اطلاعات، در جریان ویژگی‌های مهم لرزه‌ای شهر و به‌ویژه منطقه‌ای که در آن ساکن هستند قرار بگیرند.

شناسایی گسل‌های پنهان تهران

مسوولان ارشد مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران و چند نفر از اعضای شورای شهر تهران، در حالی روز گذشته از تهیه نقشه تدقیق شده پهنه‌های گسلی شهر تهران و ارسال آن به شورای‌عالی شهرسازی و معماری برای تصویب نهایی خبر دادند که به گفته آنها در این نقشه ها، برخی گسل‌های جدید مورد شناسایی و کشف قرار گرفته است. در این فرآیند طول برخی گسل‌های اصلی و فعال پایتخت تدقیق و اصلاح شده است.رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اعلام این خبر به «دنیای اقتصاد» گفت: در جریان تدقیق نقشه پهنه‌های گسلی شهر تهران طول گسل شمال تهران 4 کیلومتر افزایش یافت؛ این در حالی است که در همین فرآیند طول گسل نیاوران از 13 کیلومتر به 40 کیلومتر رسید و 7 کیلومتر هم به طول گسل طرشت اضافه شد.

احمد صادقی با بیان اینکه به هیچ وجه منکر وجود گسل‌های ناشناخته در شهر تهران نیستیم، خاطرنشان کرد: قطعا گسل‌های پنهان و زیر سطحی در شهر تهران وجود دارد که امیدواریم توجه دولت و حاکمیت به این موضوع جلب شود و با تامین اعتبارات مورد نیاز با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته تکمیل نقشه‌های گسلی و تدقیق آنها سرعت گیرد. وی ادامه داد: با ابلاغ رسمی اطلاعات مربوط به پهنه‌های گسلی پایتخت این امکان برای شهروندان فراهم خواهد شد تا به دور از هرگونه رانت اطلاعاتی به اطلاعات گسلی و لرزه خیزی محل زندگی خود دسترسی داشته باشند.

صادقی افزود: در نقشه پهنه‌های گسلی شهر تهران اهمیت هر پلاک مسکونی، تجاری، اداری، عمومی و... و ارتباط آن با پهنه‌های گسلی در هر یک از مناطق 22 گانه پایتخت، به تفصیل مشخص شده است که در زمان اقدام سازندگان برای دریافت مجوز ساخت این اطلاعات به صورت دقیق در اختیار آن‌ها قرار خواهد گرفت.

وی در خصوص میزان تغییر ضریب ایمنی لرزه‌خیزی شهر تهران در نتیجه تدوین نقشه پهنه‌های گسلی پایتخت توضیح داد: امنیت شاخص‌های مختلفی دارد و صرف قرار گرفتن بر روی گسل یا قرار نگرفتن در محدوده آن به معنای ناامنی یا ایمنی مطلق نیست، بلکه نوع ساخت وساز، بافت منطقه، تراکم جمعیت و پارامترهای دیگر در امنیت منطقه از نظر زلزله موثر است.

صادقی تاکید کرد: در صورت بروز زلزله در شهر تهران حتی ساختمان‌هایی که در پهنه‌های گسلی هم قرار دارند به شرط عدم مقاومت کافی دچار آسیب خواهند شد و بنابراین، موضوع مقاوم سازی در پایتخت وسایر کلان‌شهرها و مراکز شهری لرزه خیز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

پاسخ به مطالبه لرزه‌ای 10 ساله در تهران

همچنین رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی، دیروز در نشست خبری تهیه نقشه پهنه‌های گسلی شهر تهران، گفت: در اغلب شهرهای بزرگ و کلان‌شهرهایی مثل تهران، مشهد، کرمان و دیگر شهرها با موضوع مهم زلزله روبه‌رو هستیم و تجربه نشان داده است موقعیت‌ها و مکان‌های نزدیک گسل‌ها بیشترین آسیب‌پذیری را در هنگام زلزله دارند.

محمد شکرچی زاده با اشاره به اینکه بیش از 10 سال است که تعیین پهنه گسل‌ها مطالبه عمومی شهروندان است، گفت: با توجه به مطالعاتی که در سازمان زمین‌شناسی و شهرداری تهران انجام شد و با توجه به هماهنگی‌های وزارت راه و شهرسازی بر سرعت گرفتن آن، هفته گذشته پروتکل روشن و مشخصی برای پهنه‌بندی زلزله و ضوابط اولیه ساخت و ساز به جمع‌بندی رسید. شکرچی‌زاده افزود: اگر سال‌ها قبل این اتفاق رخ می‌داد آستانه خطرپذیری زلزله در شهر تهران به‌طور قطع کمتر می‌شد. همچنین مرحله بررسی و تدقیق گسل‌ها و مطالعات کماکان ادامه می‌یابد و علاوه‌بر شهر تهران در سایر شهرها اجرا خواهد شد.وی همچنین از هماهنگی‌های مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با وزارت بهداشت برای شناسایی دقیق بیمارستان‌هایی که در پهنه گسل زلزله قرار دارند و مقاوم‌سازی سازه‌‌ای آنها خبر داد.

تهران روی 410 کیلومتر گسل!

رئیس بخش زلزله شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در این باره گفت: الگوی سازی شهر تهران برای سایر کلان‌شهرهای زلزله‌خیز مانند تبریز، کرمان و مشهد و شناسایی گسل‌های مهم تهران و نحوه ساخت‌وساز ساختمان‌های بزرگ در محدوده این گسل‌ها و همچنین ممنوعیت ساخت برج در حریم‌های این گسل‌ها از نتایج مثبت تهیه این نقشه‌ها است. علی بیت‌الهی گفت: با اجرایی شدن ضوابط اجرایی این نقشه‌ها هرگونه ساخت ساختمان‌های 12 طبقه در محدوده‌های گسل‌ها با رعایت ضوابط انجام می‌شود و ساختمان‌های بلند نباید در این محدوده‌ها ساخته شوند.

رئیس بخش زلزله شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: گسل‌های فعال و غیرفعال شهر تهران در این نقشه‌ها به خوبی مشخص شده و در مجموع بیش از 30 قطعه گسل اصلی، فعال و مهم با وسعت مختلف در شهر تهران شناسایی شده است.

وی با بیان اینکه در مجموع 410 کیلومتر گسل زلزله در محدوده و خارج از محدوده شهر تهران شناسایی شده است که 249 کیلومتر آن در داخل محدوده شهر تهران قرار دارد، افزود: در مجموع 80‌کیلومترمربع وسعت گسل‌های تهران در داخل و خارج از محدوده است که 47 کیلومتر مربع گسل زلزله در داخل محدوده تهران قرار دارد.

سابقه 9 زلزله 7 ریشتری در پایتخت

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران همچنین با بیان اینکه 9 بار زمین لرزه با بزرگی 7 ریشتر در حوالی گسل‌های شهر تهران ثبت شده است، گفت: تهران دهمین شهر جهان از حیث خسارت به جنگل پس از وقوع زلزله است.

اقبال شاکری با اشاره به تهیه نقشه‌های پهنه‌های گسلی در محدوده شهر تهران ادامه داد: موثرترین اقدام در وهله اول شناسایی پلاک‌ها و واحدهای مسکونی بر روی پهنه‌های گسل‌های تهران است.

شاکری تاکید کرد: به‌طور قطع باید ساخت‌وساز در محدوده این گسل‌ها با ضوابط خاص انجام شود.وی با تاکید بر اینکه حدود 6 درصد تهران در محدوده و روی پهنه‌های گسلی هستند، گفت: در مرکز تهران هم حدود یک درصد شهر روی گسل قرار دارد که تعداد پلاک‌های قابل‌توجهی روی این گسل‌ها واقع شده‌اند.

عضو شورای شهر تهران گفت: سایر سازمان‌ها باید نقشه‌های GIS را ارائه دهند تا خطوط برق، گاز، آب و فاضلاب به صورت دقیق مشخص شود و با ارائه نقشه‌های دقیق استعلام اینکه کدام خطوط در چه تقاطعی از گسل‌ها قرار دارد در زمان بسیار کوتاه‌تری انجام می‌شود. امیدواریم استفاده از نقشه‌های پهنه‌های گسلی در طرح تفصیلی جای گیرد و مشخص شود چه تعداد پلاک روی چه گسلی قرار گرفته است.