مهر: مراسم تشییع پیکر محمدرفیع ضیایی هنرمند کاریکاتوریست در حالی از مقابل خانه هنرمندان به سمت قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) برگزار شد که علاوه بر همسر و ۳ فرزندی که از او به یادگار مانده است، چهره هایی چون کامبیز درمبخش، بهمن عبدی، مسعود شجاعی طباطبایی، حبیب الله صادقی، داوود شهیدی، هادی حیدری، محمدحسین نیرومند، اسماعیل عباسی و مجید ملانورزی مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی در مراسم حضور داشتند.

مراسم با تلاوت قرآن کریم توسط هادی حیدری هنرمند کاریکاتوریست آغاز شد و در ادامه داوود شهیدی به صحبت پیرامون شخصیت فرهنگی و هنری ضیایی پرداخت.

شهیدی با اشاره به نزدیک بودن شهادت امام علی (ع) و قرار گرفتن در شب های قدر با تسلیت درگذشت محمدرفیع ضیایی، گفت: من در کیهان کاریکاتور و دوسالانه ها با او همراه بودم و می دیدم در برپایی همایش ها چه نقشی دارد و چه تاکیدی روی این مباحث دارد. در واقع او روی حضور اندیشه در دوسالانه‌ها و همایش‌ها تأکید داشت. به عنوان یک پژوهشگر در کتابخانه ها و میان کتاب ها می گشت تا تاریخ را کنار هم بچیند و بستر ساز حرکتی فرهنگی باشد.

وی در ادامه گفت: همه فکر می کنند کاریکاتور لبخند به لب می آورد اما طنز پشتوانه ای فکری و فلسفی دارد و ضیایی این پشتوانه را باز می نمود. او سعی می کرد مجموعه گسترده ای از هنرمندان کاریکاتور را کنار هم قرار دهد تا بسترساز رشد این هنر باشد. ضمن اینکه او با هنر ایران و جهان آشنایی و ارتباط داشت. نقش او در تشکل‌دهی به فصلنامه ها و سالنامه ها بسیار پر رنگ است.

به گفته وی او را باید یک هنرمند بالانشین دانست چرا که علاوه بر هنرمند بودن او یک پژوهشگر و معلم بود.

این هنرمند در پایان با اشاره به جمله حضرت علی(ع) که می فرمایند «مرگ رهایی است»، گفت: او به واقع رها شد و به جایگاه والای روح پیوست.

او هنرمندی خود آموخته بود

در بخش بعدی مراسم اسماعیل عباسی دیگر همکار این هنرمند با بیان اینکه از یک هنرمند پس از مرگش میراث معنوی و خصوصیات اخلاقی به یادگار می ماند، گفت:  درباره زنده یاد محمد رفیع ضیایی همین بس که او هنرمندی خود ساخته بود. به این معنا که در هیچ هنرستان یا دانشکده ای این هنر را فرا نگرفته بود. در عین حال تاریخ نگار و پژوهشگری درجه یک بود. حوزه همکاری ما در موسسه «گل آقا» شکل گرفت و وسیع شد. پرونده کاری این هنرمند امروز در اختیار تک تک ما هست.

وی در ادامه با ذکر خاطره ای از این هنرمند گفت: در یکی از جلسات ایده یابی نشریه «گل آقا» متوجه شدم او به تنهایی در یک جلسه ۱۸ سوژه به روز اجتماعی طراحی کرده بود و ارائه داد. این نشان دهنده ذهن خلاق این هنرمند است.

عباسی همچنین با اشاره به اینکه آخرین پروژه ای که مرحوم ضیایی در دست داشت همکاری در یک پروژه انیمیشن بود، اظهار امیدواری کرد با تکمیل این پروژه شاهد آخرین دستاورد این هنرمند در عرصه هنری باشیم.

وی در پایان گفت: درباره ویژگی های اخلاقی این هنرمند هم می توانم بگویم او یک انسان دوست به معنای واقعی بود. من هرگز او را عصبانی ندیدم و هیچ تصویری از عصبانیت او در ذهنم نیست.

هادی صدیقی سخنران آخر مراسم بود که از طرف مردم و شورای اسلامی شهر «عوض» در استان فارس که زادگاه این هنرمند بود، سخن گفت.

شخصیت هنری او را از شخصیت پژوهشی اش نمی توان جدا کرد

در حاشیه این مراسم کامبیز درمبخش درباره شخصیت مرحوم ضیایی به خبرنگار مهر گفت: من با ضیایی از سال ۸۱ در روزنامه «گل آقا» همکار بودم. او آدمی بسیار ساده، ساکت و بی ادعا بود. یکی از ویژگی های کاری او این بود که بر عکس اغلب کاریکاتوریست ها که پیش از کشیدن طرح اصلی، اتودهای متعددی با مداد می زنند او یکراست با قلم فلزی یا ماژیک و یا هر ابزار دیگری شروع به کشیدن طرح اصلی می کرد و آنقدر این کار را تکرار می کرد تا به نتیجه برسد.

وی ادامه داد: شخصیت هنری او را نمی توان از شخصیت نوشتاری اش جدا کرد. او یک محقق و تاریخ نویس کاریکاتور بود. تا قبل از او ما تاریخ پراکنده ای در کاریکاتور داشتیم. خود من خیلی چیزهایی که نمی دانستم را از او می پرسیدم و بعضی از دانشجوهایم اگر از من سوالی داشتند که جوابش را نمی دانستم به ضیایی معرفی می کردم.

درمبخش با ابراز تاسف از اینکه در کشور ما پس از مرگ هنرمند بیشتر به او بها داده می شود از مسئولین خواست در زمان حیات هنرمند به خواسته های آنها رسیدگی کند و گفت: همه هنرها بالاخره یک صنف و تشکلی دارند اما متاسفانه هنرمندان کاریکاتوریست در این زمینه دستشان خالی است.

امیدوارم آثارش در یک کتاب چاپ شود

حبیب الله صادقی نیز که در این مراسم حضور داشت درباره زنده یاد ضیایی به خبرنگار مهر گفت: من حدود سی سال با ایشان آشنا بودم. دو دوره دبیر جشنواره مطبوعات بودم که ایشان به عنوان داور با ما همکاری داشت. در دو دوره دوسالانه جهان اسلام و جشنواره مقاومت هم به همین شکل با ما همکاری داشت. او علاقه وافری به نمونه سازی و کار پژوهشی داشت. طنز را خوب می شناخت و آن را با اصول اخلاقی به خوبی ترکیب می کرد. پای ارزش های انسانی هم به خوبی می ایستاد.

صادقی ادامه داد: دو جلد کتابی که از او درباره تاریخ کاریکاتور مانده است منحصر به فرد است. اما باید بگویم در کنار جنبه پژوهشی که شخصیت او داشت او طراح بسیار خلاقی بود و تکنیک ویژه و نشانه های تصویری منحصر به فردی هم داشت. امیدوارم آثار او در یک کتاب چاپ شود و یا فرصتی پیش بیاید مروری بر آثار این هنرمند در مکانی مثل خانه هنرمندان برگزار شود.

عباس عبدی دیگر هنرمند کاریکاتوریست نیز درباره این هنرمند درگذشته به خبرنگار مهر گفت: مهمترین چیزی که می خواهم بگویم این است که در این دوره با مدیرانی که ما داریم نباید مانند ضیایی اینقدر ماخوذ به حیا بود. او آنقدر ماخوذ به حیا بود که به نظرم به حقوقش نرسید. با معلومات زیادی که این هنرمند داشت حقش بسیار بیش از اینها بود. شاید او را بیشتر به خاطر کاریکاتورهایش بشناسند اما او یک تاریخ گویای هنر کاریکاتور بود که نمونه اش را در این عرصه نداریم. این حجم اطلاعات شفاهی که ایشان داشت متاسفانه حالا از دست رفته است. هر چند کتاب هایی از او منتشر شده است. مهمترین نکته این است که اطلاعات او هم درباره هنر کاریکاتور در کشورمان بود و هم تاریخ کاریکاتور در جهان. در تمام این سالها اما تنها دو بار از او تجلیل شد که در حد برگزاری یک مراسم ساده و بی نتیجه بود.

بیش از هزاران اثر از او به یادگار مانده است

سید مسعود شجاعی طباطبایی هم درباره این هنرمند به خبرنگار مهر گفت: مرحوم ضیایی سابقه سه دهه کار جدی و فعال در عرصه طنز ترسیمی و تحقیق را دارند. چند هزار کاریکاتور از او به یادگار مانده که امیدوارم جایی به نمایش در بیاید. او بسیار هنرمند پر کاری بود. یادم می آید کارش را از «خورجین» که آغاز کرد از صفر تا صد کارها را خودش انجام می داد.

وی ادامه داد:حالا حدود ۲۵ کتاب از او به یادگار مانده است و وقتی به حوزه تصویرسازی کودک و نوجوان هم ورود پیدا کرد ما توانستیم ارزش کار او را بیشتر بدانیم. در عرصه کاریکاتور خصوصا بخش آموزشی کسی همانند او را نداریم و این یک فقدان برای جامعه کاریکاتور است.

در پایان مراسم پیکر این هنرمند برای خاکسپاری در قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) بر دوش علاقمندانش تشییع شد. مراسم یادبود محمدرفیع ضیایی روز یکشنبه ۶ تیرماه از ساعت ۱۸ تا ۱۹:۳۰ در مسجد احمدیه نارمک برگزار می‌شود.

محمدرفیع ضیایی سوم تیر براثر حمله قلبی درگذشت.