مهر: بیش از ۲ سال از اتفاقی که برای «سرزمین کهن» رخ داد، می گذرد. سریالی که به کارگردانی کمال تبریزی با سه قسمت روی آنتن رفت و بعد از آن به دلیل آنچه که به عنوان توهین به قوم بختیاری ها تلقی شد حاشیه های فراوانی را بوجود آورد از جمله اینکه ضرغامی رییس وقت سازمان صداوسیما با لباس محلی به عذرخواهی بختیاری ها رفت. حاشیه هایی که تبریزی معتقد است خود مدیران وقت با تغییراتی که در داستان سریال دادند موجب سوءتفاهم های بوجود آمده برای بختیاری ها شدند.

کمال تبریزی این روزها فاز سوم سریال «سرزمین کهن» را کارگردانی می کند که از فروردین ماه کلید خورد و قرار است فاز اول آن در فصل پاییز روی آنتن شبکه سه سیما برود. همزمان با تصویربرداری این سریال در زعفرانیه به لوکیشن این روزهای آن می رویم.

ساعت حدود ۱۰ صبح است که بعد از طی مسیری طولانی به سرزمین کهن کمال تبریزی واقع در زعفرانیه می رسیم. خانه ای بزرگ که در هر طرفش مبلمان ها و وسایل و دکوراسیون سلطنتی چیده شده است. اینجا منزل شاپرک است که نیکی کریمی نقشش را بازی می کند.

یک گروه کارگردانی این کار را در کنار کمال تبریزی هدایت می کنند و تبریزی بیشتر نظارت نهایی کار را بر عهده دارد. قرار است صحنه ای را تصویربرداری کنند که متعلق به ۲۴ دی ماه سال ۵۶ است. کریمی و دو بازیگر دیگر که نقش فرزندان وی را دارند گریم شده و آماده ایفای نقش می شوند و با فرمان دستیار کارگردان کار شروع می شود. گروه پیش از ضبط چند باری بدون حضور کارگردان صحنه مورد نظر را تمرین می کنند و  بعد از آن ضبط و تصویربرداری با حضور کارگردان آغاز می شود.

دوربین محمدرضا سکوت در ابتدای این صحنه باید ۱۸۰ درجه بچرخد و جز کارگردان و عواملی که پشت مانیتور قرار دارند بقیه باید به نحوی خود را از دوربین پنهان کنند. در همین چند ثانیه چرخش، تمام وسایلی که در معرض دوربین قرار می گیرند بررسی می شوند؛ از پیانویی که در گوشه ای از هال قرار دارد گرفته تا تمیزی و شفافیت یک میز. بعضی وسایل هم بحث برانگیز می شوند. مثلا پارتیتوری که روی پیانو قرار دارد با نایلون پوشانده شده است و برقی که در دوربین می اندازد باعث می شود تبریزی بخواهد نایلون را بردارند. یک نفر می گوید نت های پارتیتور به قطعه «الهه ناز» تعلق دارد. همین جزییات باعث می شود تا کارگردان بعد از شروع تصویربرداری چند بار کات دهد. با حرکت دوباره دوربین تصویر بعضی از سایه ها به صورتی جزیی در پیانو انعکاس می یابد و دوباره کات می دهند.

این صحنه با صدای زنگ در توسط نیکی کریمی یا همان شاپرک آغاز می شود. ملیحه دختر کوچک او است که مقابل تلویزیون نشسته است و با شنیدن صدای زنگ فورا تلویزیون را خاموش می کند. شاپرک وقتی او را در این حال می بیند، عصبانی می شود و می گوید: «مگر نگفتم بنشین پای درس و مشقت» ملیحه تقصیر را گردن برادرش ضیاء می اندازد که تلویزیون را روشن کرده است و با سرعت پله ها را بالا می رود.

شاپرک، معصومه را صدا می زند. ضیاء از داخل آشپزخانه بیرون می آید و خبر می دهد که معصومه رفته است و قبل از آن همان غذایی را که او دوست نداشته، درست کرده است.

در کنار کمال تبریزی سیدجمال سید حاتمی قرار دارد که به عنوان کارگردان دوم سریال «سرزمین کهن» فعالیت دارد و سال ها در کنار کمال تبریزی دستیار او بوده است.

«سرزمین کهن» پروژه ای سنگین است و یک گروه کارگردانی پای کار هستند که از کات دادن تا نظارت های اولیه روی دیالوگ ها، دکوپاژ، صحنه و... را بر عهده دارند. خود تبریزی هم در کنار این همه جزییات و کارگردانی کار را پی می گیرد. هر صحنه از کار آنقدر ضبط و تصویربرداری می شود تا رضایت صدا، تصویر و کارگردانی حاصل شود.

ادامه این صحنه گفتگوی ضیاء و مادرش شاپرک است. ضیاء درحالیکه از پله ها بالا می رود، می گوید: راستی مامان یک ربع پیش یکی از طرف دوست پسرت زنگ زد شماره داد که باهاش تماس بگیری. نکته بامزش این بود که از خونه بابابزگ هم زنگ زد.

شاپرک می‌گوید که «باز چرت و پرت گفتی؟» و ضیاء در ادامه توضیح می دهد که واقعا یک نفر تماس گرفته و حتی یک شماره هم برای او گذاشته است.  

دیالوگ هایش را با کمی لبخند بیان می کند اما تبریزی به او تاکید می کند که این جمله او یک شوخی است و کاملا باید خنده و شوخی از چهره اش پیدا باشد. حتی برای اینکه طنز بودن این قضیه را نشان دهند چند باری هم با نیکی کریمی همفکری می کنند که ابتدا با تعجب کلام ضیاء را تکرار کند و بعد به او بگوید که چرا پرت و پلا می گوید تا مخاطب متوجه شوخی ضیاء و اینکه شاپرک آن را جدی نگرفته است، بشود.  

این صحنه هم با برداشت های زیادی گرفته می شود تا جزییات صحنه به خوبی دربیاید. در بخشی از این قسمت دوربین روی همان کاغذ یاداشتی می رود که ضیاء روی آن شماره تلفن و عبارت «اوستا حسین» را نوشته است. بعد از نمایش برگه یادداشت یکی می گوید یک جوان دهه ۵۰ چنین دست خطی ندارد. کمال تبریزی از بازیگر نقش ضیاء می خواهد اوستا حسین را دوباره بنویسد و آن را دوباره روی میز و کنار تلفن قرار می دهند.

صحنه ها قرار است فعلا پشت هم گرفته شود و کار به صورت رج زنی آماده می شود. آخرین صحنه مرتبط با این بخش زمانی است که دختر کوچک شاپرک روی پله های منزل ایستاده است و زمانی که پدر از در وارد می شود او هم شوخی خود را نسبت به کسی که تماس گرفته است دنبال می کند. شاپرک این بار با عصبانیت از سارا می خواهد به درس و مشقش برسد و به اتاقش برود.

پدر که نقش وی را صالح میرزاآقایی بازی می کند با لباس خلبانی مقابل در ایستاده است و با شنیدن بگومگوی سارا و شاپرک می پرسد «چه شده است». ضیاء خلاصه جواب می دهد که «هیچی ما فقط می خواستیم کمی شوخی کنیم.»

شاپرک که حالا بیشتر از هر وقت دیگری عصبانی است با تندی می گوید «آدم با مادرش همچین شوخی ای می کند؟!» واکنشی که بعدا کمال تبریزی می خواهد نرم تر و درونی تر باشد و عصبانیت خود را در ظاهر نمایش ندهد.

نیکی کریمی روی صحنه هایی که بازی می کند حساس است و خودش بعد از ضبط یک بار دیگر بازی خود را چک می کند. این سه صحنه هر کدام بارها تصویربرداری می شود. به گونه ای که از یک روز از صبح تا عصر گروه را درگیر می کند. هر یک از گروه بازیگران و عوامل به کار و وظیفه ای که دارند مشغول هستند. گروه برنامه ریزی جدا و گروه کارگردانی هم جدا امور را پیش می برند.

گوشه ای از اتاق یک سجاده هست که بعضی به نوبت از کمال تبریزی گرفته تا دیگران نماز می خوانند.

ساعت حدود ۱۷ عصر است. صالح میرزا آقایی آخرین بازی خود را در این سریال ایفا و بعد از آن با گروه خداحافظی می کند.  آخرین صدایی که می توانم شاهد تمرینش باشم دعوای سارا و ضیاء بر سر یک کمد است و اینکه ضیاء، سارا را بازخواست می کند که چرا سر کمد او رفته است. صدای دعوا از یک طبقه بالاتر می آید و نمی توان بازیگران را دید، ضیاء و سارا در جملات و دعواهایی که دارند چند بار از واژه کمد استفاده می کنند. حاتمی به یکی از دستیاران گروه کارگردانی به نام محمد عسگری اشاره می کند که بچه ها دایم از واژه کمد استفاده نکنند. او هم تاکید می کند که «با کمد جمله نسازید.»

گروه همچنان مشغول گرفتن صحنه های بعدی است حالا پریوش نظریه هم به کار اضافه می شود که در فاز سوم به جای هنگامه قاضیانی بازی می کند.

«سرزمین کهن» در فاز سوم چند لوکیشن دیگر هم دارد که از جمله آنها می توان به منزل شاپرک در لندن، شهرستان انار و چند شهر دیگر اشاره کرد.

کمال تبریزی درباره روند پیشرفت ضبط  تصویربرداری سریال توضیح داد: تاکنون حدود ۴۰۰ دقیقه مفید از کار ضبط و تصویربرداری شده است که به صورت رج زنی است. فیلمنامه این اثر به صورت کامل به نگارش درآمده است که با توجه به گذشت زمان و تغییراتی که بوجود آمد بخش هایی از فاز سوم بازنویسی می شود.

کارگردان سریال «سرزمین کهن» درباره اصلاحات نهایی این سریال عنوان کرد: متاسفانه ما در مقطع نابهنجاری دچار دست اندازهایی شدیم که به دلیل سلایق بعضی از مدیران بود. به دلیل آن سلایق اصلاحاتی انجام و حذف و اضافه هایی صورت گرفت. پلان ها، نماها و بخش هایی به خاطر مدیران تصویربرداری و هزینه هایی صورت گرفت که ما اکنون همه آنها را کنار می گذاریم و متاسفانه دور ریخته می شود و حالا به فیلمنامه اصلی بازمی گردیم. اصلاحات در سریال هم براساس همان فیلمنامه اصلی جلو می رود. اتفاقا سوءتفاهمی که ایجاد شد و حاشیه هایی که بوجود آمد به دلیل همان اصلاحاتی بود که ما را مجبور کردند در سریال وارد کنیم.

قرار است بعد از این لوکیشن عوامل سریال «سرزمین کهن» دوباره چند جلسه ای هم به شهرک غزالی بروند و کار در لوکیشن های بعدی ادامه یابد.