باشگاه خبرنگاران: علت نرمی استخوان، کمبودهای تغذیه‌ای است، ولی علت اصلی ابتلا به پوکی استخوان تغذیه نیست. البته تغذیه بد از دوران جنینی و کودکی تا تمام دوران زندگی، باعث افزایش احتمال ابتلای فرد به این بیماری می‌شود.
دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی ایران می‌گوید: اگر فردی از دوران کودکی تغذیه مناسبی نداشته باشد، به احتمال بیشتری ممکن است دچار این بیماری شود یا این بیماری در او شدیدتر بروز کند. پس تغذیه نامناسب زمینه شدت، پیشرفت و ابتلا به این بیماری را در سنین پایین‌تر فراهم می‌آورد.
دکتر وفا می‌گوید: برای افراد مستعد پوکی استخوان مانند خانم‌هایی که در سنین یائسگی هستند و ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در بدنشان متفاوت می‌شود و روی تراکم استخوانی و نگه‌داشت بافت استخوانی تاثیر می‌گذارد، راه‌هایی وجود دارد که باعث می‌شود این اختلال برایشان خطرناک نشود. او در این‌باره توضیح می‌دهد: همان‌طور که گفتم، یکی از این روش‌ها داشتن تغذیه صحیح در تمام دوران زندگی است. در همه آدم‌ها از دوران جنینی تا تقریبا 30 سالگی، تراکم بافت استخوانی افزایش می‌یابد که این موضوع تا حدی به تغذیه خوب بستگی دارد و دریافت به اندازه کربوهیدرات، پروتئین و چربی مناسب و ریزمغذی‌هایی مثل کلسیم، منیزیم، مس، روی و سایر املاح کلیدی مثل فسفر در شکل‌گیری استخوان نقش اساسی دارند.
ورزش، تغذیه و ترک سیگار
با توجه به آنچه گفته شد، اگر کسی در دوره‌های جنینی و بحرانی رشد، تغذیه مناسبی نداشته باشد، در حدود 25 تا 30 سالگی به حداکثر تراکم یا توده استخوانی نمی‌رسد. به گفته این متخصص تغذیه، اگر کسی در دوره جنینی سوءتغذیه داشته باشد و بعد از دوران شیرخوارگی، شیر و لبنیات تازه و کم‌چرب در برنامه غذایی‌اش نباشد و رژیم‌غذایی‌اش منیزیم، مس، کلسیم، روی و پروتئین و ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان مورد نیازش را تامین نکند، در 25 تا 30 سالگی حداکثر تراکم توده استخوانی را نخواهدداشت. بعد از این سنین هم به‌صورت فیزیولوژیک و طبیعی، تا پایان عمر، تراکم استخوانی آرام‌آرام کاهش می‌یابد مگر این‌که فرد ورزش‌های مناسبی انجام دهد. دکتر وفا در این‌باره توضیح می‌دهد: اگر فردی بعد از 30 سالگی شیوه زندگی ساکن داشته باشد، تراکم استخوانی‌اش خیلی سریع‌تر از دست می‌رود. کسانی که تحرک بسیار کمی دارند هم دچار همین مشکل می‌شوند بخصوص اگر تغذیه نامناسبی داشته باشند. علاوه بر اینها، سیگار کشیدن و نوشیدن زیاد چای، قهوه و نسکافه هم می‌تواند مزید بر علت شود و تراکم استخوانی را بیشتر کاهش می‌دهد.
الگوی غذایی سالم و تراکم استخوانی مناسب
مهم‌ترین عوامل تغذیه‌ای که کمک می‌کنند فرد در دوران بلوغ به حداکثر تراکم استخوانی برسد، الگوی غذایی سالم حاوی مقادیر مناسب کربوهیدرات، پروتئین و چربی بخصوص پروتئین مناسب و باکیفیت خوب و ویتامین‌ها و املاح است. دکتر وفا ادامه می‌دهد: مهم‌ترین ویتامین‌هایی که بیشتر در این زمینه تاثیر دارند، A، C و D هستند. ویتامین D مهم‌ترین عاملی است که جذب کلسیم را در دستگاه گوارش افزایش می‌دهد، اما متاسفانه در جامعه ما کمبود این ویتامین بسیار شایع است و علت بخش عمده‌ای از مشکلات استخوانی می‌تواند مستقیم ناشی از کمبود ویتامینD باشد. این متخصص تغذیه، دیگر گروه در معرض خطر را کسانی می‌داند که رژیم پرچرب دارند و می‌افزاید: چربی‌های اشباع، جذب کلسیم را که یکی از املاح ضروری برای استخوان‌سازی است، کاهش می‌دهد بنابراین فرد، مستعد ابتلا به پوکی استخوان خواهد شد. او می‌افزاید: علت این‌که گفتیم افرادی که چای و قهوه و نسکافه زیاد می‌نوشند به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند یا ابتلا به این بیماری در آنها تسریع می‌شود، این است که این نوشیدنی‌ها در جذب املاح اختلال ایجاد می‌کنند. این متخصص تغذیه با بیان این‌که یکی دیگر از دشمنان جذب کلسیم نمک است، می‌افزاید: کسانی که عادت دارند غذاهای شور بخورند باید بدانند دفع کلسیم در ادرارشان زیاد می‌شود و موازنه کلسیم در بدنشان به هم می‌خورد، بنابراین مستعد ابتلا به پوکی استخوان هستند.
بعد از ابتلا هم تغذیه درست کارساز است
بعضی از افراد در تمام دوران زندگی، تغذیه صحیح ندارند و بعد از ابتلا به پوکی استخوان تازه به فکر مصرف موادغذایی مفید و حاوی املاح و ویتامین لازم می‌افتند، اما آیا در این زمان، تغذیه سالم فایده‌ای هم دارد؟ دکتر وفا در پاسخ به این پرسش می‌گوید: حتما این کار تاثیر دارد و ادامه می‌دهد: پوکی استخوان درمان قطعی ندارد و درمان آن، درمان نگهدارنده است؛ یعنی سعی می‌شود حداقل تراکم استخوانی حفظ و روند پیشرفت بیماری کند شود. او تاکید می‌کند: پزشکان بعد از تشخیص، در پیش گرفتن شیوه صحیح زندگی را به بیمار توصیه می‌کنند که یکی از اجزای آن داشتن تغذیه صحیح است. البته استفاده از دارو هم گاهی تجویز می‌شود. این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: مسلم است اگر کسی دچار پوکی استخوان باشد و شیر و لبنیات هم به اندازه مصرف نکند، به فکر مصرف منابع کلسیم و ویتامین‌هایی مثل A و D نباشد، خیلی سریع‌تر تراکم استخوان‌ها را از دست می‌دهد. او توضیح می‌دهد: بیماران حتما باید به کم‌چرب بودن لبنیات توجه داشته باشند چون چربی این موادغذایی باعث اختلال در جذب کلسیم می‌شود. از طرفی باید این خوراکی‌ها را با وجود مفید بودن به اندازه نیاز بدن مصرف کرد، زیرا در غیر این‌صورت حتی می‌تواند آثار سوء هم داشته باشد.
مصرف کورتون و پوکی استخوان
دکتر وفا با اشاره به این‌که مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی (کورتون) احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد، توصیه می‌کند: تمام افرادی که به هر دلیلی لازم است داروی کورتونی مصرف کنند، حتما باید به متخصص تغذیه مراجعه کنند، زیرا عوارض این داروها بسیار زیاد است و الگوی غذایی نامناسب می‌تواند این مشکلات را تشدید کند. او ادامه می‌دهد: علاوه بر اختلال در متابولیسم کلسیم و استخوانی، یکی دیگر از عوارض داروهای کورتونی، دادن اشتهای کاذب به فرد است که باعث می‌شود زیاد غذا بخورد و به این ترتیب مشکلات استخوانی و متابولیکش تشدید می‌شود، اما با برنامه غذایی مناسب می‌توان احتمال بروز این عوارض را به حداقل رساند.
چاقی، مشکلات استخوانی را تشدید می‌کند
دکتر وفا می‌گوید: چاقی ترکیب بدن را به هم می‌زند از طرفی یکی از عوامل چاق شدن دریافت بیش از حد چربی‌های اشباع است که از مهم‌ترین دشمنان جذب املاح دو ظرفیتی مانند کلسیم هستند و جذب آنها را کاهش می‌دهند. از طرفی در یک فرد چاق، درصد بافت ماهیچه‌ای نسبت به بافت چربی کم می‌شود و به این ترتیب، عملکرد فیزیکی فرد و تحرک او کاهش می‌یابد و با کم شدن تحرک، تراکم استخوانی هم کم خواهد شد. او تاکید می‌کند: تحرک برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان یا به تعویق انداختن ابتلا به آن تاثیر دارد.
ویتامین D و نقش آن در ابتلا به پوکی استخوان
به گفته این متخصص تغذیه، منبع ویتامینD نور آفتاب است البته آفتاب شمشیر دولبه است و اگر کسی بیش از حد در معرض آن قرار بگیرد، احتمال دچار شدنش به سرطان پوست وجود دارد. مقدار کم آن هم هزار مشکل در پی دارد؛ از تخریب عضلات اسکلتی گرفته تا پوکی استخوان. او می‌گوید: سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری‌ها، هر انسان سالم و بالغ دست‌کم سه تا پنج در روز هفته هر بار 5 تا 7 دقیقه، پوست دست و پا و صورت خود را مستقیم در مجاورت نور‌آفتاب قرار دهد. البته باید مراقب سلامت چشم بود و از عینک آفتابی استفاده کرد و این کار در ساعت‌های 10 تا 11 صبح یا 3 تا 4 بعدازظهر انجام شود تا خطر کمتری پوست را تهدید کند. او درباره منابع غذایی ویتامین Dمی‌گوید: گوشت و شیر حیواناتی که حتما در فضای طبیعی و زیر نور آفتاب چرا کرده باشند، منبع غنی ویتامین D هستند، ولی گوشتی که به دست ما می‌رسد، متعلق به دام‌هایی است که در دامداری‌ای سرپوشیده نگهداری می‌شوند، بنابراین در آن ویتامینD وجود ندارد. اگر توانستید گوشت یا تخم مرغی را تهیه کنید که در فضای طبیعی رشد کرده است هم می‌توانید مطمئن باشید در گوشت آن ویتامین D به مقدار قابل‌توجهی وجود دارد در غیر این صورت، نه.