فرارو- یک جامعه‌شناس با اشاره به طرح جمع‌آوری دستفروشان گفت: "وقتی افراد نتوانند دستفروشی کنند ممکن است به سرقت و حتی جنایت روی بیاورند. این در حالی است که کسی که دستفروشی می‌کند دست کم امیدی برای ادامه زندگی داردحالا اگر او حتی دستفروشی نیز نتواند بکند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ او به تخریب خود و محیط پیرامونش دست خواهد زد."
به گزارش فرارو، هفته گذشته دستفروشان بازار تهران جمع شدند. 7 آذر ماه طرح جمع‌آوری دستفروشان با همکاری یگان امداد و یگان حفاظت شهرداری آغاز شد. اجرای این طرح سه‌روز طول کشید. طرحی که رضایت کسبه بازار و البته نارضایتی دستفروشان را در بر داشت. اما آیا طرح جمع‌آوری دستفروشان همانگونه که مسئولان گفته‌اند می‌تواند انضباط شهری را در مناطق مهم تهران برقرار کند؟
این اولین‌بار نیست که دستفروشان جمع‌آوری می‌شوند. البته به نظر می‌رسد که این‌بار داستان کمی متفاوت است. به گفته متولیان قرار است دستفروشان تمام مناطق شهر تهران در روزهای آینده جمع‌آوری شوند.
هرچند که دنباله این طرح قرار است به ساماندهی دستفروشان و ایجاد شب-بازارها برسد، اما کارشناسان معتقدند جمع‌آوری دستفروشان بی‌نتیجه است.
بیکاری دستفروشان
جمشید پژویان اقتصاددان با اشاره به از دست رفتن مشاغل برای تعداد زیادی از مردم در پی جمع‌آوری دستفروشی به فرارو گفت: دستفروشی به اشکال ضعیف‌تر یا شدیدتر آن در تمام کشورهای دنیا وجود دارد. مثلا در آمریکا و اروپا دستفروشان حتی به داخل مکان‌هایی ماننده دانشگاه می‌روند و اجناسشان را می‌فروشند.
وی ادامه داد: در ایران و در سال‌های اخیر ما با بالارفتن تعداد دستفروشان روبرو بوده‌ایم و این باعث شده که به مغازه‌داران ضربه وارد شود. چرا که مغازه‌دار به دلیل جایگاهی که دارد نمی‌تواند با هزینه اجناس یک دست‌فروش رقابت کند. همچنین از آن‌جایی که دستفروشان به عمده‌فروش‌ها نزدیک‌تر هستند قیمت اجناس آن‌ها پایین‌تر است.
این اقتصاددان درباره عیب‌های دستفروشی گفت: یکی از معایت دستفروشی این است که عمدتا به سراغ کالاهای چینی که سهل‌الوصل‌تر و ارزان است می‌روند. همچنین دستفروشی می‌تواند منبعی برای کالای قاچاق نیز باشد.
وی همچنین تصریح کرد: اما در هر صورت یکی از زیان‌های جمع‌آوری دستفروشان این است که امکان اشتغال را از تعداد زیادی افراد می‌گیرد.
پارادوکس جدی در مسئله دستفروشی وجود دارد
یک جامعه‌شناس نیز درباره جمع‌آوری دستفروشان معتقد است که این کار می‌تواند تبعات غیرقابل پیش‌بینی و خطرناکی در آینده داشته باشد. سعید معیدفر در گفتگو با فرارو گفت: ما در مسئله دستفروشی با یک پارادوکس جدی روبروییم. از طرفی وضع اقتصادی به‌شدت بحرانی است. به‌خصوص امسال و به گفته کارشناسان یکی از بدترین شرایط اقتصادی کشور برایمان رقم خورد. در حال حاضر تورم در کشور وجود دارد و مهم‌تر از آن رکود که منجر به بیکاری شدید در میان جوانان شده‌است.
این استاد دانشگاه در با تشریح دلایل گسترش دستفروشی در سال‌های اخیر اظهار کرد: هزینه بخش زیادی از بیکاری جوانان را خانواده‌ها پرداخت می‌کنند. در هر خانه یک الی دو جوان بیکار هستند که جوانی آن‌ها در حال از دست رفتن است بدون آنکه امیدی به آینده‌ای روشن داشته باشند. بخشی از خانواده‌ها هم هستند که نمی‌توانند عهده‌دار فرزندان باشند و درنتیجه آن فرزندان سرگردان می‌شوند.
معیدفر گفت: به چنین وضعیتی محرومیت شدید در برخی از مناطق کشور، فاصله طبقاتی زیاد و تضادهای شدید را نیز باید افزود. در مناطقی از کشور ثروت وجود دارد و در بخش‌هایی دیگر فقر و نکبت حاکم است. در نتیجه سیل بیکاران به سمت کلان‌شهرها که ثروت در آن‌ها هنوز بیشتر است شکل می‌گیرد.
وی در ادامه اظهار کرد: ایجاد مسائلی مانند دستفروشی در کشور ما به طور کلی به دلیل سوءمدیریت و برنامه ناسالم اقتصادی و... است که شکل گرفته. این گرفتاری‌ها درنهایت باید به‌جایی سرریز شوند که مشاغل کاذب شامل خرده‌فروشی، دستفروشی، دوره‌گردی و... از آن دست است.
عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران ضمن تاکید بر اینکه دستفروشی عکس‌العملی از سوی بخشی از جامعه است گفت: قطعا در این شرایط، جمعیتی که دچار فقر است در هرجا که احساس کند می‌تواند درآمدی کسب کند جمعیت پراکنده می‌شود؛ که عکس‌العملی طبیعی از سمت جامعه است.
وی تصریح کرد: از سویی رکود و از سوی دیگر نابرابری و محرومیت باعث شده که بیکاران و محرومین از مکانِ مشکل‌دار به سمت مکان برخوردار (بازار شهر، بالای شهر، میان شهر، کلان‌شهر و...) بروند. این یک عکس‌العمل دفاعی است.
این جامعه‌شناس در ادامه با اشاره به وجود پارادوکس در دستفروشی اظهار کرد: پارادوکس در اینجاست که ما از طرفی زمینه ایجاد فقر و نابرابری شدید را در کشور داریم که باعث هجوم بیکاران به سمت مراکز مهم می‌شود و از طرف دیگر اگر اجازه دهیم که این بیکاری کاذب ادامه پیدا کند انرژی نهفته در آن نیرو می‌گیرد و بی‌هنجاری در کسب و کار اتفاق می‌افتد. در بیکاری کاذب تجارت ناجور هم می‌تواند شکل بگیرد.
با دستفروشان چه کنیم؟
این استاد دانشگاه همچنین گفت: اما راه‌حل چیست؟ این طبیعی است که مسئولین ساده‌ترین راه را انتخاب کرده‌اند و این ساده‌ترین راه همین جمع‌آوری دستفروشان است. این عملکردی است که نسبت به آسیب‌های دیگر اجتماعی نیز وجود دارد و همانطور که ساده‌ترین اقدام است، بی‌نتیجه‌ترین اقدام نیز هست.
معیدفر با تاکید بر لزوم مرتفع‌شدن بحران‌های اقتصادی گفت: راه‌حلِ درست، پیداکردن علت است. تا زمانی‌که ریشه مشکلات پیدا و حل نشود و بحران‌های اقتصادی مرتفع نگردد و همچنین مدیریت صحیح در همه حوزه‌ها جایگزین نشود هر روز سیل عظیم‌تری روانه مشاغل کاذب خواهند شد و وقتی سیلی راه بیفتد نمی‌توان جلوی آن را گرفت.
این جامعه‌شناس در ادامه با اشاره به تبعات دستفروشی اظهار کرد: اما تبعات جمع‌آوری صِرف دستفروشان چیست؟ وقتی افراد نتوانند دستفروشی کنند ممکن است به سرقت و حتی جنایت روی بیاورند. این در حالی است که کسی که دستفروشی می‌کند دست کم امیدی برای ادامه زندگی دارد. حالا اگر او حتی دستفروشی نیز نتواند بکند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ او به تخریب خود و محیط پیرامونش دست خواهد زد.
معیدفر گفت: از نظر من باید با جمعیت روراست بود و همانطور که برخی از مسئولین نیز گفته‌اند به جامعه اعلام کنیم که وضعیت اضطراری است. ما باید در این وضعیت فوق‌العاده تصمیم بگیریم.
وی ادامه داد: ممکن است این نظر که اقتصاد کاذب اقتصاد سالم را تخریب کرده درست باشد، اما در حال حاضر ما در وضعیتی عادی به سر نمی‌بریم و نباید همان انتظاری را داشته باشیم که از یک جامعه سالم داریم.
این جامعه‌شناس بر لزوم همکاری همه‌جانبه در حل موضوع دستفروشی اشاره کرده و تاکید کرد: اگر ما خواهان حفظ اقتصاد رسمی هستیم برای مثال باید مالیات بیشتر شود تا کسب‌وکار برای دیگران نیز ایجاد شود.
عضو انجمن جامعه‌شناسی همچنین توضیح داد: مسئولین باید یک‌سری قواعد جدید را برای این وضعیت فوق‌العاده اعلام کنند. بازرگان ما باید این قواعد جدید و برخی ملاحظات را در نظر بگیرد، چرا که اگر این‌کار را نکند و صرفا جلوی دستفروشان گرفته شود، ممکن است اصل مال خود او به سرقت رود و ناامنی در شهر چنان زیاد شود که او نیز موقعیت خود را از دست بدهد.
سعید معیدفر در انتها گفت: درنتیجه از نظر من تصمیم به جمع‌آوری دستفروشان تنها مشکل را پیچیده‌تر می‌کند. موضوع دستفروشان بسیار پیچیده است و با راه‌حل عادی نمی‌توان با آن برخورد کرد.