مجله سیب سبز: ديگر مثل قديم نيست كه آدم‌ها با تكيه بر تجربه يا دانش تجربي با پديده‌هاي پيرامون‌شان برخورد كنند. در عصر جديد علم حرف اول و آخر را مي‌زند و رسانه‌ها حرف علم را بين مردم سراسر جهان پخش مي‌كنند. اما گاهي حجم اين اخبار و اطلاعات به‌قدري زياد مي‌شود كه تشخيص درست از غلط را دشوار مي‌كند حتي گاهي اخباري كه به گوش مي‌رسد با يكديگر در تناقض قرار مي‌گيرد. درباره يكسري از خوراكي‌ها هم هميشه حرف و حديث‌هاي ضد و نقيضي شنيده مي‌شود.
هنوز هم مردم تكليف‌شان را با بعضي مواد غذايي نمي‌دانند. براي روشن شدن اين موضوع دكتر شهناز كاركن، دستيار تخصصي طب سنتي و مسوول آموزش تغذيه انجمن علمي طب سنتي چند خوراكي رايج را از ديدگاه طب سنتي بررسي کرده و دست‌كم تكليف‌تان را با اين چند مورد مشخص مي‌كند.
ژله استخوان‌ساز است؟
ژله به دليل شيوه آماده‌سازي سريع و آسان و شكل فانتزي و جذابش به عنوان دسر محبوب اغلب افراد مورد استقبال قرار مي‌گيرد. ژله از ماده‌اي به اسم ژلاتين تهيه مي‌شود كه چسبناك و غليظ است. برخي تصور مي‌كنند ژلاتين يك خوراكي صنعتي است و از مواد غير مغذي و مضر تشكيل شده حال آنكه واقعيت خلاف اين است.
ژلاتين از استخوان حيواناتي مثل گاو و ماهي به دست مي‌آيد و با تغييراتي به شكل معمول به بازار عرضه مي‌شود؛ بنابراين خواصي كه در قلم استخوان گاو و ماهي (بيشتر گاو) وجود دارد در ژله هم يافت مي‌شود.
خواص ژله
تنها غذاها نيستند كه سلامت بدن را تامين مي‌كنند. بعضي ميان وعده‌ها و خوراكي‌هاي ديگر هم با خواص مفيدشان به اين روند كمك مي‌کنند. ژله از جمله همين مواد خوراكي است. طب سنتي ژله را غذا به حساب نمي‌آورد و صرفا آن را به عنوان يك دسر يا ماده اشتهاآور معرفي مي‌كند. از نظر طب سنتي ژله قدري به طبع سرد و تر تمايل دارد ولي در مجموع طبع نسبتا معتدلي برايش قائل هستند. ژلاتين طبيعي از اين اعتدال بيشتر بهره‌مند است.
* ژله مواد پروتئيني دارد و براي كساني كه در مراحل رشد و استخوان‌سازي هستند يا دچار مشكلات مفصلي و استخواني شده‌اند، مفيد است.
* ژله مي‌تواند باعث تنظيم سطح كلسترول مفيد خون شود.
* كلاژن و اسيدفوليك موجود در ژله سبب رشد و تقويت پوست و مو مي‌شود.
* با وجود ويتامين‌هاي B1 و B2 ژله مي‌تواند به تقويت سيستم ايمني كمك كند.
هشدار طب سنتي درباره ژله
معمولا انواع ژله كه در كارخانجات تهيه مي‌شوند، علاوه بر ژلاتين حاوي مواد ديگري مثل رنگ، اسانس و قند هم هستند؛ بنابراين توصيه مي‌شود هفته‌اي يك يا دوبار بيشتر ژله مصرف نكنيد. با رعايت اين نكته درواقع به كليه‌هاي‌تان يك هفته وقت مي‌دهيد تا به شكل مناسب اين مواد زائد را از بدن‌تان دفع كند.
همچنين افرادي كه معده‌شان سرد و مرطوب است بايد كمتر از ديگران ژله بخورند؛ يعني افرادي كه كمتر دچار عطش مي‌شوند، بزاق‌شان بيشتر ترشح مي‌كند و روي پوست هم سردي ملايمي را احساس مي‌كنند. اين افراد دستگاه گوارش‌شان ضعيف است و پروسه هضم ژله به عنوان يك ماده لزج كه باعث چسبندگي مخاط مي‌شود، براي‌شان سخت‌تر خواهد بود.
بستني انرژي‌زاست؟
بستني تنها برای كودكان محبوب نیست چون تقريبا كمتر كسي را مي‌شود پيدا كرد كه بستني دوست نداشته باشد. بعضي‌ها مي‌گويند بستني به دليل چربي و شيريني فراوانش نمي‌تواند خوراك مفيدي باشد. در مقابل گروه ديگري معتقدند چون ماده تشكيل‌دهنده اوليه بستني شير است، هيچ ضرري براي سلامت ندارد. بعضي حتي پا را فراتر هم مي‌گذارند و بستني را درمان بيماري‌هايی مثل افسردگي و سرماخوردگي مي‌دانند.
واقعيت اين است كه بستني يك ميان‌وعده پركالري به شمار مي‌آيد و بيش از آنكه براي بزرگسالان مفيد باشد، براي كودكان مناسب است. بستني از شير تهيه مي‌شود كه يكي از مهم‌ترين و مفيدترين لبنيات است.
خواص بستني
از نظر طب سنتي بستني يك ماده سرد بالفعل است كه جذابيت غذايي دارد ولي توصيه مي‌شود آن را جايگزين غذا نكنيد و صرفا به عنوان ميان‌وعده از آن ميل كنيد.
* شير موجود در بستني داراي پروتئين و آهن فراوان است.
* ويتامين‌هاي گروه B به ويژه ويتامين 12B موجود در اين خوراكي آن را به يك ميان‌وعده مفيد تبديل مي‌كند. ويتامين 12B در منابع گياهي يافت نمي‌شود و تنها در شير و بستني وجود دارد. اين ويتامين كمياب در درمان كم‌خوني نقش مهمي را ايفا مي‌كند.
* بستني منيزيم هم دارد و براي افرادي كه دچار كمبود منيزيم هستند، مفيد است.
هشدار طب سنتي درباره بستني
بستني يكي از خوراكي‌هاي محبوبي است كه تنوع بالايي هم دارد. انواع بستني‌ها به‌فور در بازار يافت مي‌شود.
* بستني طبع سردي دارد و بهتر است آن را با ماده‌اي كه اين سردي را اصلاح می‌كند، ميل كنيد. بهتر است بستني را همراه شكلات گرم مصرف كنيد. همچنين مي‌توانيد ميوه‌هايي مثل موز را كه طبع گرمي دارند با بستني بخورید.
* بستني حرارت مورد نياز براي هضم را كاهش مي‌دهد بنابراين در حجم كم آن را مصرف كنيد.
* بستني را در فصل سرد مصرف نكنيد چون بدن براي حفظ حرارت غريزي‌اش حرارت را به مركز بدن هدايت مي‌كند. در این صورت اگر بستني بخوريد درواقع عملكرد طبيعي بدن‌تان را مختل كرده‌ايد.
* هرچه بستني طعم‌دار‌تر و رنگي‌تر باشد، به همان ميزان از خواصش كاسته مي‌شود.
* در تهيه بستني‌هاي ميوه‌اي معمولا از اسانس و رنگ بيشتري استفاده مي‌شود.
قارچ باعث لاغري مي‌شود؟
اين روزها كه بازار رژيم‌هاي لاغري داغ است هر خوراكي كه به كاهش وزن كمك كند مورد استقبال قرار مي‌گيرد. مي‌گويند خوردن قارچ باعث لاغري مي‌شود و بعضي به اين اميد هر روز آن را مصرف مي‌كنند. عده‌اي هم خيال مي‌كنند قارچ پروتئين دارد و آن را جايگزين منابع اصلي پروتئين مي‌كنند.
حال آنكه اين كار درست نيست و به تندرستي‌شان آسيب مي‌رساند چون ميزان پروتئين قارچ بسيار كم است و نمي‌تواند پروتئين مورد نياز بدن را تامين كند. اما قارچ فاقد چربي است و جزء مواد غذايي كم‌كالري محسوب می‌شود بنـابـراين مي‌شود در رژيـم‌هاي غذايي كم‌كالري از قارچ هم استفاده
كرد.
خواص قارچ
از نظر طب سنتي قارچ طبع سرد و تر دارد و توصيه مي‌شود آن را همراه آويشن، زيره و فلفل سياه ميل كنيد تا اثرات سوء آن خنثي شود. برخی از خواص قارچ عبارتند از:
* قارچ براي رشد و تقويت استخوان‌ها خوب است.
* ويتامين‌هاي گروه B در قارچ به‌وفور يافت مي‌شوند.
* براي چشم و پوست مفيد است.
* اعصاب و عضلات را تقويت مي‌كند.
* در درمان بعضي انواع كم‌خوني موثر واقع مي‌شود.
* داراي انواع املاح، آهن، كلسيم، پتاسيم و منيزيم است.
* براي مبتلايان به ديابت خوراك مناسبي به شمار مي‌آيد.
* كساني كه دچار يبوست مي‌شوند، بهتر است قارچ ميل كنند.
هشدار طب سنتي درباره قارچ
* افرادي كه معده ضعيفي دارند مثل زنان باردار و شيرده بهتر است قارچ نخورند.
* كساني كه معده‌شان سرد و تر است، نبايد قارچ مصرف كنند.
* خوردن قارچ براي مبتلايان به اختلالات كليوي مضر است.
* افرادي كه دچار كوليك روده هستند نبايد قارچ بخورند.
* بيماران مبتلا به نقرس بهتر است قارچ نخورند.
* قبل از مصرف بايد قارچ را خيلي خوب شست‌وشو دهيد ولي به هيچ‌وجه نبايد براي مدتي طولاني آن را در آب قرار دهيد.
چاي آرامش‌بخش است؟
مخالفان چاي از خاصيت كاهش خلط دم يا مانع بودن آن در جذب مواد مغذي مانند آهن استفاده مي‌كنند و مي‌گويند نوشيدن چاي مضر است. اين حرف گرچه درست است اما نبايد باعث شود چشم بر حقايق و خواص مفيد ديگر چاي بسته شود. چاي مي‌تواند استرس‌هاي روزانه را از بين ببرد، خستگي را از تن بشويد و اسباب نشاط را فراهم كند. شايد بشر خودش به تجربه اين را دريافته است كه چاي را رها نمي‌كند!
خواص چاي
چاي طبع گرم و خشك دارد و خلط دم را كاهش مي‌دهد؛ يعني مانع جذب آهن مي‌شود ولي با اين حال در صورتي كه به اندازه مصرف شود، فوايد بسياري همراه خواهد داشت که برخی از فواید آن عبارتند از:
* ادرارآور است و در افرادي كه سنگ كليه دارند مي‌تواند باعث دفع سنگ شود.
* نوشيدن يك ليوان چاي در روز خستگي را برطرف مي‌كند.
* چاي جزء نوشيدني‌هايي است كه اغلب افراد به نوشيدن آن عادت دارند. در طب سنتي وقتي كسي عادت به مصرف يك خوراكي ديرينه دارد، مي‌گويند آن ماده خوراكي برايش غذاييت پيدا مي‌كند بنابراين چاي هم در تامين تندرستي نقش موثري را بازي مي‌كند.
هشدار طب سنتي درباره چاي
افراط و تفريط در هر امري آسيب‌هاي خاص خودش را در پي خواهد داشت. اين قاعده در مورد چاي هم مستثنا نیست؛ يعني نوشيدن به اندازه آن مي‌تواند فرد را از خواص مفيدش بهره‌مند كند و بيش از حد خوردن يا نخوردنش هم كيفيت سلامت را پايين می‌آورد.
* چاي در قسمت انتهايي روده مانع جذب آهن مي‌شود و مصرف بيش از حد آن مي‌تواند كم‌خوني ايجاد كند.
* چاي در صورتي كه به صورت داغ نوشيده شود، موجب التهاب معده و مري مي‌شود.
* در نوشيدن چاي افراط نكنيد. نوشيدن روزانه يك يا حداكثر دو ليوان چاي كافي است.
* چاي كمرنگ بنوشيد.
* فاصله مناسب بین نوشیدن چاي و خوردن غذا را رعايت كنيدوتا دو ساعت بعد از غذا چاي ننوشيد.
* نوشيدن مفرط چاي در افرادي كه كم خوني يا بيماري كليوي دارند، بسيار مضر است.