وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت یازدهم برنامه های این وزارتخانه را در حوزه های مختلف فضا، اینترنت و موبایل تشریح کرد و از آغاز همکاری های بین المللی برای ساخت ماهواره ملی و اجرای فاز دوم و متفاوت فیلترینگ هوشمند خبر داد. وی به  ابهامات مدنظر در زمینه احراز هویت کاربران در فضای مجازی و موضوع پارازیتها و تشعشعات غیرمجاز نیز پاسخ داد.

بخش تفصیلی این گفتگو در ذیل می آید:

*موضوع فناوری فضایی یکی از مهمترین مباحث در حوزه فناوریهای نوین است و از آنجایی که سازمان فضایی ایران در دولت یازدهم به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بازگشته است برنامه های این وزارتخانه برای تحقق پروژه های فضایی چیست؟

هدفگذاری شورایعالی فضایی کشور این است که ایران ظرف ۱۵ سال آینده در زمره کشورهای دارای ماهواره های بزرگ که در مدار بالای زمین هستند قرار گیرد؛ براین اساس سازمان فضایی ایران در دوره جدید، ساخت و تولید ماهواره ملی مخابراتی که در مدار ژئو بنشیند را در دستور کار قرار داده است.

*آّیا برنامه ریزی مشخصی در این زمینه صورت گرفته است؟ برنامه همکاری های بین المللی شما در این زمینه چیست؟

بله، از آنجایی که نیاز به ماهواره ملی احساس می شود، ساخت دو ماهواره مخابراتی و سنجش از راه دور را با کاربرد واقعی ماهواره تعریف کرده ایم و در این زمینه اقدامات اجرایی در جریان است تا نیاز کشور در زمینه فعالیتهای مخابراتی، فعالیتهای سنجش از راه دور، محیط زیست، هواشناسی و کشاورزی با ماهواره ملی بزرگ، فراهم شود؛ در این خصوص با توجه به تحولات سیاسی کشور، با شرکتهای خارجی نیز مذاکراتی صورت گرفته است. برای مثال در زمینه ساخت ماهواره ملی مخابراتی، مذاکرات را با شرکتهای فرانسوی و روسی آغاز کرده و پیشنهاداتی نیز از شرکتهای ژاپنی دریافت کرده ایم؛ البته پیش بینی می کنیم با توجه به وضعیت سیاسی فعلی، تعداد شرکتهای بین‌المللی که تمایل به همکاری با ایران دارند افزایش خواهد یافت و ما نیز محدود به دوشرکت نخواهیم شد.

در زمینه ساخت ماهواره ملی مخابراتی، مذاکرات را با شرکتهای فرانسوی و روسی آغاز کرده و پیشنهاداتی نیز از شرکتهای ژاپنی دریافت کرده ایم*آیا برای پرتاب ماهواره هایی که در سالهای اخیر از سوی سازمان فضایی ایران، پژوهشگاههای هوافضا و فضایی و دانشگاهها تعریف و اجرا شده نیز برنامه مشخصی وجود دارد و قرار است این ماهواره ها به فضا پرتاب شوند و یا خیر؟

ماهواره هایی که در دو سه سال اخیر تعریف و بعضا نیز به فضا پرتاب شد بیشتر جنبه آزمایشی داشته و در زیر مدار زمین و در لایه لئو قرار گرفته است؛ این ماهواره ها در ابعاد و وزن کوچک و کمتر از ۵۰ کیلوگرم تعریف می شود و به صورت آزمایشی به فضا فرستاده می شود تا محققان بازخوردهای مدنظر را برای پروژه اصلی که همان پرتاب ماهواره به مدار زمین است، دریافت کنند؛ از جمله این ماهواره ها می توان به ماهواره مصباح، تدبیر و ناهید اشاره کرد. در این زمینه چند ماهواره در نوبت پرتاب قرار دارند که به زودی با پرتابگرهای داخلی به فضا پرتاب می شوند.

*اولویت پرتاب این ماهواره ها چیست و پیش بینی می کنید چه زمانی این هدف محقق شود؟

هم اکنون پرتاب دو ماهواره آزمایشی دانشگاه شریف (شریف ست) و ماهواره دانشگاه امیرکبیر (آت ست) را در دستور کار داریم که به محض آماده شدن پرتابگرهای مربوطه به فضا پرتاب می شوند. پیش از این قرار بود این ماهواره ها با پرتابگرهای روسی و ایتالیایی به فضا فرستاده شوند اما به دلیل عدم همکاری این کشورها، ساخت پرتابگر بومی در دستور کار قرار گرفت و خوشبختانه به این دانش دست یافتیم؛ هم اکنون نیز در حال تغییر موتورهای پرتابگر بومی هستند و به زودی این دو ماهواره به فضا پرتاب می شوند؛ باید توجه داشت که تا دستیابی به دانش کامل ساخت ماهواره بزرگ، به زمانی حدود ۱۳ تا ۱۵ سال نیاز داریم و پرتاب ماهواره های کوچک با ماموریتهای مختلف می تواند فعالیت آزمایشی محققان را تکمیل کند و پرتاب این ماهواره ها با این هدف دنبال می شود.

*با توجه به برنامه های ایران برای پرتاب ماهواره، آیا قرار است این ماهواره ها از ایران پرتاب شود و مرکزی برای پرتاب ماهواره خواهیم داشت و یا اینکه از سایر کشورها در این زمینه کمک گرفته می شود؟

برنامه ریزی برای ایجاد ایستگاه پرتاب ماهواره انجام شده است؛ به نحوی که هم اکنون یک مرکز در استان سمنان ایجاد و ماهواره اخیر نیز از این مرکز پرتاب شد؛ از طرفی کار علمی گسترده ای انجام شده تا ماهواره ملی که قرار است در مدار ژئو بنشیند از یک مرکز در منطقه چابهار به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب پرتاب شود که در این زمینه نیز برنامه ریزی برای ایجاد این مرکز در جریان است. همچنین مکانهای دیگری برای ایستگاههای زمینی درنظر گرفتیم که یکی از آنها ماهدشت کرج است که مقدمات ایجاد ایستگاههای زمینی در این منطقه در حال انجام است.

*شورایعالی فضایی چندی است که ایجاد شده اما  خبری از تشکیل جلسات و مصوبات آن نیست! آیا زمان تشکیل نخستین جلسه این شورا در دولت یازدهم مشخص شده است؟

شورایعالی فضایی مدتی رها شده بود و هم اکنون هم سازمان فضایی، مرکز ملی فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران درحال کار بر روی تدوین یک برنامه ۱۰ ساله در عرصه فضایی هستند که مقدمات آن آماده شده است و پیش بینی می شود تا یک ماه آینده جلسه این شورای عالی در سطح رئیس جمهور برگزار شود.

شورایعالی فضایی مدتی رها شده بود و هم اکنون هم سازمان فضایی، مرکز ملی فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران درحال کار بر روی تدوین یک برنامه ۱۰ ساله در عرصه فضایی هستند که مقدمات آن آماده شده است و پیش بینی می شود تا یک ماه آینده جلسه این شورای عالی در سطح رئیس جمهور برگزار شود* جناب دکتر خارج از مباحث فضایی، یکی از موضوعاتی که به وزارت ارتباطات محول شده است اجرای فیلترینگ هوشمند است؛ این پروژه هم اکنون در چه وضعیتی است؟

با توجه به مصوبه مجلس و ابلاغ قانون دسترسی آزاد به اطلاعات، ما نمی توانیم مردم را از آنچه که در فضای مجازی مجاز است محروم کنیم؛ به همین دلیل با وجودی که در فضای مجازی هنجارها در کشورهای مختلف متفاوت است و در برخی کشورها شاید برخی مسائل مجاز باشد که از نظر ما غیراخلاقی و غیرمجاز تلقی شود، موضوع فیلترینگ هوشمند را در دستور کار قرار دادیم تا آنچه را که غیرمجاز تعریف می شود از سایر محتواهای مجاز جدا کنیم؛ جالب اینجاست که حتی در ابلاغیه سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه کشور از سوی مقام معظم رهبری نیز به موضوع فیلترینگ هوشمند اشاره شده است.

*از نظر شما اجرای این پروژه تا کنون چقدر موفقیت آمیز بوده است؟

در زمینه اعمال فیلترینگ هوشمند دو راه پیش روی ما بود؛ اول آنکه می توانستیم یک سیستم خارجی خریداری کنیم تا اهداف ما را در این زمینه محقق کند، چرا که در وهله نخست از نظر فنی، توان اجرای این طرح به صورت کامل در کشور وجود نداشت اما بررسی ها نشان داد که محصول خارجی از نظر امنیتی، پایداری و اقتصادی، قابل اتکا نیست؛ براین اساس راه دوم که تولید بومی بود را در پیش گرفتیم و طی فراخوانی از پژوهشگاهها و دانشگاههای کشور خواستیم که این پروژه را به صورت بومی اجرایی کنند؛ از این رو ۱۱ دانشگاه، پژوهشگاه و شرکت دانش بنیان در این زمینه فعال شده تا این پروژه را در ۳ مرحله عملیاتی کنند؛ در مرحله اول که اجرای آن به اتمام رسیده است در یکی از شبکه های اجتماعی خارجی این محصول را پیاده سازی کردیم و از نظر آزمایشی نیز موفق بودیم؛ اما به دلیل آنکه طرف مقابل پس از اجرا، دست ما را خواند و بخشی از سیستم را تغییر داد، ما نیز مجبور شدیم تغییراتی در این پروژه ایجاد کنیم و از چند روز قبل، باردیگر سیستم فیلترینگ هوشمند روی این شبکه اجتماعی به کار افتاده و موفق عمل می کند.

*مرحله دوم و سوم این پروژه چه زمانی انجام می شود؟

در مرحله دوم قرار است این سیستم را بر روی لایه دسترسی اجرایی کنیم و از «گیت وی» بین المللی برداریم؛ تا پیش از این فیلترینگ به صورت یکپارچه از دروازه اصلی پهنای باند اینترنت کشور اجرایی می شد اما در فیلترینگ هوشمند در فاز دوم قصد بر این است که این سیستم بر روی شبکه دسترسی از سوی اپراتورهای اینترنت و شرکتهای ارائه دهنده این خدمات، اجرا شود.

در مرحله سوم قصد داریم سیستم فیلترینگ هوشمند را بر روی دیتاسنتر پیاده سازی کنیم به نحوی که یک دیتاسنتر هوشمند داشته باشیم تا تمامی فایلها و دیتاهای غیرمجاز را شناسایی و فیلتر کند.

در مرحله سوم قصد داریم سیستم فیلترینگ هوشمند را بر روی دیتاسنتر پیاده سازی کنیم به نحوی که یک دیتاسنتر هوشمند داشته باشیم تا تمامی فایلها و دیتاهای غیرمجاز را شناسایی و فیلتر کند*پیش از این موضوع احراز هویت کاربران اینترنت مطرح شده بود و شما نیز در دوره وزارت خود به این موضوع اشاره کردید. آیا در این زمینه اقداماتی نیز انجام داده اید؟

همه کاربران اینترنت هویتشان مشخص است؛ هرکس در هر نقطه از جهان با یک نشانی اینترنتی - آی پی آدرس - مشخص به اینترنت وصل می شود و شناسایی این موضوع بسیار راحت است. اما وزارت ارتباطات دنبال شناسایی افراد نیست؛ ما در این دولت به حریم خصوصی افراد و حقوق شهروندی اعتقاد جدی داریم و در حریم خصوصی وارد نمی شویم، مگر اینکه شرایط ویژه ای به حکم قانون به وجود آید. تاکید می کنم که وزارت ارتباطات نه می تواند و نه مجاز به ورود به حریم خصوصی افراد است؛ در این وزارتخانه افراد متخصص و فنی وجود دارند و آنچه تبلیغ می شود که تمامی فعالیتهای کاربران در شبکه اینترنت از سوی وزارت ارتباطات رصد می شود به هیچ عنوان درست نیست؛ حدود ۸۰ میلیون موبایل در اختیار مردم است و آیا می توان این تعداد را چک کرد؟ البته کاربران باید توجه داشته باشند که اگر براساس قانون قوه فضاییه و دستگاههای امنیتی بخواهند موبایل و یا آی پی آدرسی چک شود آن زمان فرقی نخواهد داشت که کاربر تماس معمولی داشته باشد و یا از شبکه اجتماعی داخلی یا خارجی استفاده می کند. در هر حالت امکان شناسایی وجود دارد. اما اصل براین است که مردم کارشان درست است. از فضای مجازی استفاده صحیح می کنند و نیازی به چک شدن نیز نخواهد بود. این اشتباه است که مردم فکر می کنند حاکمیت به آنچه که در داخل است اشراف دارد و به آنچه از خارج کشور است اشراف ندارد؛ باید کاربران بدانند که تمامی اطلاعات از طریق گیت وی منتقل می شود و همه در داخل کشور موجود است.

*پس موضوع احراز هویت کاربران به طور کل منتفی است؟

موضوع احراز هویت که مطرح شد با آنچه تبلیغ شده است متفاوت خواهد بود؛ احراز هویت مدنظر ما شناسایی هویت کاربران در شبکه ملی اطلاعات برای دریافت خدمات دولت الکترونیک است؛ به این معنی که در زمان دریافت خدمات در شبکه ملی اطلاعات هر کاربر باید با یک هویت مشخص از این خدمات استفاده کند و با این وجود نیاز به ارائه کارتهای شناسایی متعدد نخواهد بود. این موضوع زندگی مردم را تسهیل می کند و مدل آن در کشورهای مختلف نیز اجرایی شده است.

* در مورد وضعیت ارائه خدمات در حوزه تلفن همراه، مشترکان از اختلالات در مکالمات و اینترنت همراه گلایه دارند، وزارت ارتباطات چه اقداماتی انجام داده و ارزیابی ها به چه نحوی است؟

در زمینه اختلالات معتقدیم که تمامی اپراتورهای موبایل مشکل ندارند؛ اپراتور رایتل به دلیل تعداد پایین مشترک از سرویس دیتای مناسب و مطلوبی برخوردار است و مشکلی از این اپراتور به رگولاتوری در زمینه اختلالات گزارش نشده است؛ اما در زمینه اپراتور ایرانسل و همراه اول، اختلالات به دلیل ورود به نسل سوم موبایل اتفاق افتاد. از آنجایی که ایرانسل توسعه نسل ۳ و ۴ خود را از یک سال قبل آغاز کرده بود کارش را بدون نقص تر نسبت به همراه اول انجام داد و مشکل زیادی در زمینه اختلالات بعد از ارائه نسل ۳ موبایل، نداشت البته شبکه این اپراتور از لحاظ پوشش ارتباطی، به گستردگی همراه اول نیست و در پوشش جاده ای با اختلالاتی روبه رو است ولی در زمینه دیتا مشکلی ندارد. اپراتور همراه اول اما به دلیل قدیمی بودن شبکه و به دلیل آنکه نوسازی شبکه خود را به همراه ارتقا به نسل ۳ و ۴ آغاز کرد، با اختلالاتی در شبکه مواجه شد که در ۳ ماهه آخر سال ۹۳ این اختلالات نمود بیشتری یافت اما هم اکنون مشکلات این شبکه نیز یکی پس از دیگری در حال رفع شدن است. باید توجه داشت که بخش تجهیزات شبکه همراه اول در اختیار چینی ها و اروپایی ها است که در مقطعی به دلیل نبود تجهیزات از سوی پیمانکار اروپایی، پروژه متوقف مانده بود اما هم اکنون این مشکلات نیز حل شده است.

*در مورد کیفیت و سرعت اینترنت نیز شما قولهایی برای بهبود داده بودید، اما از نگاه کاربران تفاوت چندانی در زمینه کیفیت اینترنت دیده نمی شود!

از زمانی که وزارت ارتباطات را در اختیار گرفتیم دو راه را پیش رو داشتیم، اول آنکه می توانستیم در مدت کوتاه کل توسعه را برای ۳ میلیون مشترکی که درآن زمان بودند بگذاریم و دوم اینکه توسعه را به صورت کلی و به تدریج برای تمامی کسانی که سالها در نوبت دریافت اینترنت بودند به اشتراک بگذاریم؛ ما راه دوم را در پیش گرفتیم و هم اکنون تعداد مشترکان از ۳ میلیون مشترک در سال ۹۲ به ۲۲ میلیون مشترک رسیده است و به تدریج نیز کیفیت این خدمات بهتر خواهد شد. در همین حال با اجرای پروژه شبکه دسترسی فیبر نوری و کشیدن فیبر به کسب و کارها، دانشگاهها و فعالیتهای فرهنگی و در نهایت منازل، وضعیت اینترنت بهبود خواهد یافت.

با اجرای پروژه شبکه دسترسی فیبرنوری و کشیدن فیبر به کسب و کارها، دانشگاهها و فعالیتهای فرهنگی و در نهایت منازل، وضعیت اینترنت بهبود خواهد یافتیکی از مسایل مهمی که همواره برای مردم دغدغه ایجاد کرده و به تبع آن کمیته ای نیز تشکیل شده پارازیتها و تشعشعات غیرمجاز است. آخرین وضعیت رسیدگی به این امواج در کمیته به کجا رسید و نتیجه بررسی ها چه شد؟

گزارشی در زمینه پارازیتها از سوی وزارت ارتباطات جمع بندی و به رئیس جمهور ارائه شد که هم اکنون این گزارش در شورای عالی امنیت ملی در دست بررسی است. از طرفی وزارت ارتباطات حدود ۸ ماه است که در حال گزارش گیری میدانی از شهرهای مختلف در این زمینه است. در این طرح، هدف حفظ سلامتی مردم است و چنانچه ارگانی نسبت به میزان استاندارد امواج و تشعشعاتی که ارسال می کند آگاهی ندارد باید آن را اصلاح کند. براساس اقدام صورت گرفته، بررسی ها نشان می دهد که هیچ گونه تشعشع غیرمجازی در کشور و به ویژه تهران شناسایی نشده و در حال حاضر وجود ندارد، تنها یک مورد هفته گذشته در مشهد شناسایی شد که به دستگاه مربوطه برای رفع آن تذکر داده شد. الان به جرات می توانیم بگوییم در کشور تشعشع بیش از حد مجاز وجود ندارد و وزارت ارتباطات در حال نظارت در این زمینه است.

*با توجه به تاخیر و تعویق در برگزاری جلسات شورایعالی فضای مجازی کشور بسیاری بر این عقیده اند که دولت اعتقادی به برگزاری جلسات این شورا و سیاستگذاری و تصمیم گیری در این زمینه ندارد؟ آیا چنین چیزی درست است؟ اساسا دلایل تشکیل نشدن جلسات شورا به ریاست رئیس جمهور چیست؟

همانطور که می دانید شورایعالی فضای مجازی جدای از دولت است و رئیس جمهور به عنوان رئیس و سایر روسای قوا نیز در آن حضور دارند و این موضوع که گفته شده دولت اعتقادی به برگزاری این جلسات ندارد بسیار سخن غیرمسئولانه ای است. چرا که مصوبات شورایعالی فضای مجازی تسهیل کننده امور است و ما به جد دنبال برگزاری این جلسات هستیم؛ اما آنچه که مهم است اینکه طرح ها و مطالبی که قرار است در شورا مطرح شود باید پختگی کامل را داشته باشد تا در این شورا تنها به تصمیم گیری نهایی برسیم. نمی توان وقت مسئولان را برای مواردی که آماده تصمیم گیری نیست، گرفت. معمولا وقتی این تعداد مسئول در یک شورا جمع می شوند باید مطالب کارشناسی شده آماده ارائه باشد تا تصمیم گیری شود؛ از طرفی دوره ۳ ساله اعضای حقیقی شورا به اتمام رسیده و به زودی احکام جدید توسط مقام معظم رهبری صادر می شود و امید می رود جلسات شورا با روحیه بهتر و با سرعت عمل بیشتری برگزار شود. در این شورا تنها بحث شبکه ارتباطی کشور از لحاظ فنی مطرح نیست و تمامی مسائل فرهنگی و اجتماعی و امنیتی این بخش نیز باید سیاستگذاری و نظارت شود. براین اساس نگاهمان به شورا یک نگاه وسیع و عمیق است و معتقدیم باید این جلسات به صورت مرتب برگزار شود.