ایسنا: آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر، به دلیل تهدید سلامت، هویت و تربیت دانش‌آموزان، ازجمله دغدغه‌های اولویت‌داری است که وزارت آموزش‌وپرورش باید به صورت منسجم در زمینه پیشگیری، کنترل و کاهش آن در سطح مدارس کشور اقدام کند.
در این میان، ابتلا به اعتیاد از سنین پایین می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری بر پیکره اجتماع و زندگی فردی یک نوجوان وارد کند. تا جایی که گفته می‌شود « اعتیاد منشأ حداقل ۱۶ نوع آسیب دیگر هم می‌شود به طوری که ۶۵ درصد همسر آزاری، ۵۵ درصد طلاق‌ها، ۳۰ درصد کودک‌آزاری‌ها، ۲۵ درصد قتل‌ها، ۲۳ درصد نزاع و خشونت‌ها و ۲۰ درصد جرائم منکراتی و منافی عفت، منشأ اعتیاد دارند.»
علت گرایش نوجوانان به مخدر «گل»
دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در آذرماه سال ۱۳۹۹ آمار دانش آموزان در معرض اعتیاد را اینگونه اعلام کرده بود: «نرخ شیوع اعتیاد در جمعیت دانش‌آموزی کشور ۲.۱ درصد است که با اعلام وزارت آموزش‌وپرورش، آهنگ رشد اعتیاد در این قشر متوقف شده است. این در حالی است که نرخ شیوع اعتیاد در جمعیت دانش‌آموزی در میانگین جهانی، ۲۰ درصد است، بنابراین نرخ شیوع دانش‌آموزی در ایران بسیار کمتر از میانگین جهانی است اما از نظر ما، ابتلای یک دانش‌آموز هم زیاد است و اگر مراقبت نکنیم، نرخ شیوع بیشتر خواهد شد.»
چندسالی است که طرح نماد (نظام مراقبت اجتماعی از دانش آموزان) با مشارکت دستگاه‌های دیگر در وزارت آموزش و پرورش در دست اجراست، هرچند هرازگاهی گزارش‌های مختلفی پیرامون اجرای این طرح از سوی مسئولان مربوط ارائه می‌شود، اما هنوز مشخص نیست که میزان اثربخشی و مشارکت دستگاه‌های عضو این طرح با محوریت وزارت آموزش و پرورش تا چه اندازه بوده و آیا توانسته است وضعیت بروز آسیب‌های اجتماعی را در جمعیت دانش آموزی کشور به طور محسوسی کاهش دهد؟.
پاسخ به این سوال نیازمند ارزیابی‌های دقیق از وضعیت بروز آسیب‌های اجتماعی بالاخص اعتیاد و رفتارهای پرخطر در این گروه از مخاطبان است.
البته مسعود شکوهی، مدیرکل سابق امور تربیتی وزارت آموزش‌وپرورش در دی ماه سال ۱۴۰۰ به این موضوع اشاره و عنوان کرد که « از زمان پایلوت طرح نماد در ۳۵ منطقه، کمترین آسیب و اختلال را در این مناطق داشته‌ایم، این موضوع نشان می‌دهد که اگر با برنامه پیش برویم حتی در حوزه حساسی چون آسیب‌های اجتماعی نیز می‌توانیم عملکرد بهتری داشته باشیم.طبق اعلام ستاد مبارزه با مواد مخدر برای اولین بار شیوع مصرف مواد در بین دانش آموزان متوقف شد که موفقیت ارزشمندی است که حاصل تلاش همه همکاران است.»
دوازدهم مردادماه سال جاری، باقرزاده، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش به توسعه طرح نماد اشاره و عنوان کرد: «تقویت طرح نماد را در دست داریم. شناسایی دانش‌آموزان در معرض آسیب‌های اجتماعی برعهده ماست. در همین راستا ۵۰ گروه جهادی مشغول هستند تا با کار تربیتی و برقراری ارتباط با دانش‌آموز و اولیاء، آسیب‌های اجتماعی را به حداقل برسانند.»
یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش نیز پانزدهم شهریورماه سال جاری با بیان اینکه «اعتیاد به مواد مخدر نظام آموزشی را هدف قرار می‌دهد و نسل آینده را از بین می‌برد» درباره اقدامات این وزارتخانه به منظور پیشگیری از اعتیاد در بین دانش‌آموزان گفته بود که برنامه ملی ما با خود ستاد مبارزه با مواد مخدر در قالب تفاهم‌نامه‌ها است. هر سال این تفاهم‌نامه‌ها ساری بودند. یکی از این تفاهم‌نامه‌ها، طرح «یاری‌گران زندگی» است که حدود ۴۰ هزار مدرسه در این طرح مشمول شدند و قرار است در مرحله دوم تعداد این مدارس بیشتر شود.
نوری همچنین در پاسخ به سوالی درباره سن اعتیاد و کاهش این سن به مقطع دانش آموزی، اینگونه پاسخ داده بود: « آمار دقیق نداریم اما دانش‌آموزان مورد توجه خانواده‌ها و جامعه هستند و ابتلا به مواد مخدر در این سنین کم است.»
اخیرا نادر منصورکیایی، معاون اداره کل تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش در آخرین اظهارات خود پیرامون پیشگیری از اعتیاد در جمعیت دانش آموزی گفته است: ضروری است برای جلوگیری از گرایش جوانان و نوجوانان به مصرف این ماده مخدر به خانواده‌ها و اولیاء مدارس هشدارهای لازم داده شود.
وی افزود: در مدارس برای پیشگیری از اعتیاد و رفتارهای پر خطر دانش‌آموزان، سه دسته برنامه در حوزه پیشگیری انجام می‌شود که این برنامه‌ها شامل برنامه‌های آموزش و پیشگیری، برنامه‌های ترویجی و برنامه‌های حمایتی و درمانی است.
منصور کیایی با تاکید بر اینکه یکی از راهکارهای شناخته شده پیشگیری از اعتیاد، آموزش مهارت‌های خود مراقبتی است بیان کرد: در این راستا در مدارس به دانش‌آموزان مهارت‌های اجتماعی، مهارت‌های حل مسئله، جرات‌ورزی، امتناع، نه گفتن، تاب آوری و... در قالب درسنامه‌هایی آموزش داده می‌شود.
وی افزود: این درسنامه‌ها برای سه دوره تحصیلی دانش‌آموزان آماده شده و در اختیار معلمان، مشاوران و مربیان برای استفاده قرار گرفته است.
کیایی با تاکید بر اینکه بخشی از گرایش به مصرف مواد مخدر، باورهای غلط است عنوان کرد: در مورد ماده مخدر گل این باور غلط وجود دارد که این ماده، اعتیاد آور نیست و این دلیل گرایش به مصرف این ماده مخدر در بین نوجوانان است.
معاون اداره کل تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش که در رادیو گفت‌وگو حضور یافته بود، با اشاره به اینکه برنامه‌های ترویجی نیز با نگاه اصلاح باورهای غلط و ارتقای آگاهی‌ها و هشدار به خانواده‌ها اجرا می‌شود گفت: یکی از برنامه‌هایی که در راستای خود مراقبتی دانش‌آموزان و با هدف ظرفیت‌سازی برای جلب مشارکت آنها در پیشگیری اولیه از اعتیاد و رفتارهای پرخطر، طراحی و تدوین شده و در مدارس اجرا می‌شود برنامه «کانون یاری‌گران زندگی» است.
وی ادامه داد: در این برنامه، تلاش می‌شود با شبکه‌سازی و همیاری دانش‌آموزان و مربیان مدرسه در زمینه پیشگیری از اعتیاد و رفتارهای پرخطر، زمینه‌ای فراهم شود که دانش‌آموزان، به همراه والدین و اولیای مدرسه فرایند شناسایی رفتارهای پرخطر، راهکارهای پیشگیرانه و حمایت جویی و مستندسازی پروژه‌های مدرسه‌ای را خود برنامه‌ریزی و مدیریت کنند.
منصور کیایی با بیان اینکه این پروژه تا سال گذشته ۵۰ هزار مدرسه را تحت پوشش قرار داد و برای اجرای فاز دوم آن در سال جاری، نقشه راه توسعه کیفی این برنامه در نظر گرفته شده که شهریورماه رونمایی شد و شامل تغییراتی در مورد شبکه‌سازی، چگونگی رتبه‌بندی و ارتقای کانون‌ها است.
نفیسه بیگی، مدرس دانشگاه و دکترای علوم تربیتی نیز در این برنامه رادیویی با بیان اینکه یکی از بارزترین علل وجود اعتیاد در جوامع مختلف در دسترس بودن مواد مخدر است بیان کرد: در بسیاری از کشورها مصرف دخانیات برای نوجوانان ممنوع است و بر اساس این ممنوعیت فروش مواد مخدر به آنها انجام نمی‌شود، ولی در کشور ما نوجوانان به راحتی می‌توانند مواد مخدر را تهیه کنند و متاسفانه در این حوزه نقص قوانین وجود دارد.
وی افزود: دانش‌آموزان تنها شش ساعت در محیط‌های آموزشی حضور دارند و کنترل و مراقبت نظام آموزشی در پیشگیری از اعتیاد و رفتارهای پرخطر دانش آموزان کفایت نمی‌کند و بایستی دستگاه‌ها و سازمان‌های دیگر نیز به منظور ایمن شدن حاشیه مدارس نقش خود را ایفا کنند.
بیگی در ادامه با اشاره به اجرای طرح نماد ( نظام مراقبت از دانش آموزان) در مدارس و ارائه خدمات حمایتی در قالب این طرح به دانش آموزان گفت: دانش‌آموزان در طرح نماد می‌توانند با خط ملی ۱۵۷۰ مشکلات خود را مطرح و خدمات حمایتی، درمانی و اطلاع‌رسانی را دریافت کنند.
این مدرس دانشگاه، برنامه کانون یاری‌گران زندگی را از دیگر اقدامات پیشگیرانه عنوان کرد و گفت: یکی از اهداف این برنامه بالا بردن سطح آگاهی و بینش کارکنان، دانش‌آموزان و اولیاء بوده است که کار در هر سه سطح به صورت عملیاتی پیش رفته است.