روزنامه همدلی: فیلتر شبکه‌های اجتماعی طی چند هفته اخیر، بازار وی.پی.ان را داغ کرده و درخواست برای خرید فیلترشکن با افزایش سه هزار برابری روبه‌رو شده است. رقم‌های متفاوتی درباره گردش مالی فیلترشکن‌ها اعلام شده که این رقم ها از ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیارد تومان است. این در شرایطی است که در طرح مجلس صحبت‌هایی از فیلترینگ دائمی شبکه‌های پرمخاطب به میان آمده است.
بازار داغ VPN، سود دلالان را چندین برابر کرد
با روند فیلترینگ اینستاگرام و واتساب و ظرفیت محدود پلتفرم‌های داخلی، این روزها مردم درگیر وی.پی.ان و پروکسی هستند و طبق یک آمار درخواست برای خرید وی.پی.ان با افزایش سه‌هزار برابری روبه‌رو شده است. طبق مدارک موجود، وی.پی.ان‌هایی که به‌صورت ماهیانه از مشترکین پولی دریافت می‌کنند، بیشتر از وی.پی.ان‌های رایگان اتصال پیدا می‌کنند و در این شرایط مردم بیشتر برای وی.پی.ان‌های پولی روی آورده اند. در شهریورماه سال ۱۳۹۸، محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت وقت، در جلسه علنی مجلس از وجود مافیایِ فیلترشکن و تجارت چند صد میلیاردی فروش فیلترشکن سخن گفته بود.
وعده دولت برای رفع فیلتر شبکه های اجتماعی
در روزهای گذشته، قطع پهنای باند اینترنت بین‌الملل در ساعاتی از روز بر روی اپراتورهای تلفن همراه، محدودیت‌هایی را برای بعضی از اینترنت‌های خانگی هم ایجادکرده است. محدودیت‌هایی که وزیر ارتباطات، خبرگزاری تسنیم و وزیر کشور تاکید کرده‌اند موقتی هستند اما کارشناسان معتقدند زمان پایان این محدویت‌ها مشخص نیست زیرا رفع آنها در گرو تصمیم مجدد شورای عالی امنیت ملی است که متناسب با فضای سیاسی کشور خواهد بود.
نگاهی به فهرست اپلیکیشن‌های دچار محدودیت شده نشان می‌دهد اپلیکیشن‌هایی که قابلیت‌های ارتباطی متن‌محور، صوتی و تصویری داشته‌اند چون واتساپ، بوتیم ، ایمو و … در فهرست هستند. این محدودیت‌ها حتی شامل شبکه‌های اجتماعی کاربردی چون اینستاگرام شده است.البته عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات گفته که دولت سیزدهم به دنبال توسعه اقتصاد دیجیتال است و محدودیت‌های ایجاد شده در چند روز گذشته نیز می‌گذرد و مسیر شتابان توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات ادامه می‌یابد.
طرح مجلس چه می گوید؟
به اذعان کارشناسان و به استناد آمار غیر رسمی، درآمد سالیانه‌ی حاصل از فروش فیلترشکن در ایران از حدود ۱۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۲ به ۶۰۰ میلیارد تومان در سال‌های اخیر رسیده است و آخرین گردش مالی این بازار تا ۱۰۰۰ میلیارد تومان در سال هم تخمین زده می‌شود، لذا می‌توان گفت اعمال محدودیت به پیام‌رسان پرمخاطبی همچون تلگرام نه تنها باعث ریزش کاربران این پلتفرم نشد، بلکه به عاملی برای رونق بیشتر به تجارت پرسود فروش وی.پی.ان در ایران منجر شد. با این حال مجلس مجددا طرح محدودسازی اینترنت را در دستور کار قرار داده است. طرحی که هم استفاده از اینترنت و دیگر پیام‌رسان‌ها را محدود می‌کند و هم خرید و فروش فیلترشکن بر اساس آن جرم است و مجازات زندان و جریمه نقدی دارد.
یک نماینده مجلس در این باره گفت:«تاکنون ثابت شده که با فیلتر شدن‌ها سیاست‌گذاران به اهداف خود نمی‌رسند. این قطعی‌ها به خاطر شرایط خاص کشور و به دلیل سوء استفاده معاندین، اغشاش‌گران و منافقین بود. مسئولان سیاست‌گذارهایی کردند که در این شرایط توجیه‌پذیر است.»
غلامرضا نوری قزلجه درباره این‌که شنیده می‌شود قرار است شبکه اجتماعی اینستاگرام برای همیشه مانند تلگرام فیلتر شود، در حالی که گفته می‌شود حدود یک میلیون کسب و کار به این شبکه وابسته است به ایلنا گفت:«شنیده شده است اینستاگرام و برخی از پلتفرم‌ها قرار است فیلتر شوند، این اخبار خوشحال‌کننده نیست و امیدوارم چنین اتفاقی رخ ندهد، زیرا این اقدامات جز این‌که بازار را برای فروش فیلترشکن‌ها و وی.پی.ان‌ها باز کند کاری نمی‌کند. خرید و دانلود فیلترشکن‌ها و وی.پی.ان هنگامی که توسعه پیدا کند و مردم مجبور به استفاده از آنها شوند، یک هزینه به هزینه‌های‌شان اضافه می‌کند. تاکنون هم ثابت شده با فیلتر شدن‌ها آن اهدافی که سیاست‌گذاران در پی آن هستند و تعقیب می‌کنند، به دست نمی‌آید و ما امیدواریم این کار را نکنند.»
تجربه شکست در فیلترینگ تلگرام
اکنون که چندین سال از تصمیم فیلترینگ پیام‌رسان تلگرام می‌گذرد، با در نظر داشتن ملاحظات اعمال این محدودیت، مشخص است که این محدودیت نتوانست تلگرام را از سبد مصرفی کاربران ایرانی حذف کند. داده‌های پژوهشی و آماری نشان می‌دهد که تلگرام کماکان یکی از محبوب‌ترین پیام‌رسان‌ها در میان کاربران ایرانی است که همچنان بالغ بر ۴۰ میلیون کاربر دارد.
تلگرام تا پیش از فیلتر شدن، محبوب‌ترین پیام‌رسان بین ایرانیان بود. به‌گونه‌ای که در سال ۱۳۹۶ بالغ بر ۶۲ درصد ایرانیان عضو آن بوده‌اند. سال ۱۳۹۶ برای مدت کوتاهی این شبکه‌ی اجتماعی در ایران فیلتر شد و در ۱۰ اردیبهشت ماه ۹۷ مجدداً به دستور قضایی به طور کامل از دسترسی کاربران خارج شد.
در ابتدا استفاده‌ی کاربران از این پلتفرم کاهش جدی یافت، اما با معرفی فیلترشکن‌های مختلف و همچنین دو نسخه غیررسمی تلگرام یعنی طلاگرام (تلگرام طلایی) و هاتگرام که دارای فیلترشکن داخلی بودند، بسیاری از کاربران مجددا به تلگرام بازگشتند و فروش و راه‌اندازی فیلترشکن‌ها به یکی از خدمات درآمدزا تبدیل شد.
به استناد گزارش تحلیلی سال گذشته‌ی مرکز پژوهشی «بتا» که به تحلیل داده‌های محتوای فارسی شبکه‌های اجتماعی و انتشار گزارش‌هایی از این دست می‌پردازد، تلگرام کماکان یکی از محبوب‌ترین پیام‌رسان‌ها در میان کاربران ایرانی بوده است که ۴۹ میلیون کاربر دارد. در این پلتفرم ۲.۸ میلیون کانال وجود دارد که ۹۰۰ میلیون پست در آنها طی یک سال قبل‌تر ارسال شده است.
مقایسه آمار تلگرام در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ توسط مرکز پژوهشی بتا نشان می‌دهد تعداد کاربران تلگرام در طی یک سال گذشته تغییری نکرد. با این حال تعداد گروه‌های فعال از ۲ میلیون گروه به ۵/۲ میلیون گروه و تعداد کانال از ۲ میلیون کانال به ۸/۲ میلیون کانال افزایش یافت.
مرکز پژوهشی بتا در گزارش سال ۱۴۰۰، شبکه‌ی اجتماعی اینستاگرام را پلتفرمی پرطرفدار در میان ایرانیان دانسته است که ۴۸ میلیون کاربر دارد و کاربران فارسی زبان اینستاگرام در سال ۹۹ یک میلیارد پست منتشر کرده‌اند.