بر اساس آمار world Population Review (سازمانی که داده های آماری جمعیتی به روز را درباره تمامی کشورها ارائه می‌دهد) در سال ۲۰۲۱ ایران رتبه ۱۷ در تولید زباله را داشت. همچنین به نقل از اطلس کلانشهر تهران، هر فرد به‌طور متوسط سالانه شش برابر وزن خود زباله تولید می‌کند. متوسط سرانه زباله تولید شده در تهران ۳۲۰ کیلوگرم است. از سوی دیگر در حالی که سرانه تولید زباله در جهان حدود ۱۱۰ کیلوگرم در سال و سرانه روزانه در مقیاس جهانی ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم است، این رقم در ایران ۶۰۰ گرم و در شمال شهر تهران ۱۲۰۰ گرم است. این میزان پسماند، آسیب بسیار زیادی را به محیط زیست، حیات وحش، گیاهان، آبزیان و ... وارد می‌کند.

 

به جهت اهمیت این موضوع ۱۱ نکته را از نظر پیام جوهرچی - معاون دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌ زیست - درباره پسماند و حذف پلاستیک‌های کمتر از ۲۵ میکرون - که زودتر بازیافت شده و به طبیعت بازمی‌گردد - مرور می‌کنیم:

 

- طبق قانون مدیریت پسماند مصوب سال ۸۳ مجلس شورای اسلامی، پسماند به مواد جامد، مایع و گازی گفته می‌شود که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم متاثر از فعالیت انسانی است.

 

- وقتی صحبت از پسماند می‌شود، تصور پسماندهایی است که سر کوچه‌ها گذاشته می‌شود؛ درصورتی که پسماندهایی در کشور وجود دارد که خطرناک هستند.

 

- سالانه در کشور ۳۲ میلیون تُن پسماند صنعتی و ۸ میلیون تُن پسماند ویژه تولید می‌شود. خطرات محیط‌ زیستی این پسماندها بیشتر است. پسماندها پنج بخش دارند؛ پسماندهای پزشکی، عادی، ویژه صنعتی، پسماندهای کشاورزی و نخاله‌های ساختمانی.

 

- در دنیا دفن پسماند به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. در کشور آمریکا ۶۷ درصد پسماندها دفن می‌شود اما دفن اصول خود را دارد که باید کارآمد باشد. وقتی صحبت از دفن می‌شود، فقط خاک‌پاشی نیست. در کشور ما ۷۵ درصد پسماندها به‌صورت خاکپاشی دفن می‌شود.

 

- برای مدیریت پسماند باید ساختاری اصولی ایجاد شود. در کشور طی یک سال اخیر ۱۳ کارگروه ملی مدیریت پسماند برگزار شده است. در صورتی که از سال ۸۳ تا سال ۱۴۰۰، ۹ کارگروه برگزار شده بود. هر وزارتخانه باید ساختار مدیریت پسماند داشته باشد. در حوزه ستادی قوی‌ترین تیمی که بین وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها وجود دارد در سازمان محیط زیست هستند که دفتر مدیریت پسماند ایجاد شده است. هیچ وزارتخانه‌ای در حوزه ستادی این ساختار را ندارد. وزارت کشور که عاملیت پسماندهای عادی را دارد، به‌تازگی می‌خواهد دفتر مدیریت پسماند ایجاد کند.

 

- در سال ۹۶ ، ۶۰۰ مرکز دفن داشتیم که اکنون ۲۸۹ مرکز است. هیچ رصدی درباره نقل و انتقال پسماندهای خطرناک وجود نداشت که امروز همه رصد می‌شود. در عین حال آیین‌نامه کیسه‌های پلاستیک تدوین شده است و در کمیسیون زیربنایی دولت مصوب شد و در هیات دولت در شرف بررسی است و اگر ابلاغ شود مشکلات در بازه پنج ساله حل خواهد شد. سالانه ۴۸۰ هزار میلیارد تومان خسارات در بخش تولید شیرابه‌های ناشی از پسماندهای تولید شده به کشور تحمیل می‌شود.

 

- حدود یک سال مشغول تدوین آیین‌نامه حذف پلاستیک‌های کمتر از ۲۵ میکرون بوده‌ایم، البته سازمان حفاظت محیط زیست از سال ۹۴ قصد تدوین آن را داشته است که امسال به نتیجه رسید.

 

- در یک سال اخیر با دعوت همه دستگاه‌ها، ذی‌نفعان و بخش خصوصی، روی پیش‌نویس اولیه این آیین‌نامه کار شد و در قالب هشت بند در زمینه موضوعاتی مانند نظارت بر تولید و مصرف کیسه‌های پلاستیکی، کاهش تولید کیسه‌های پلاستیکی از مبدا و تبشیر و تنذیر(تشویق و تنبیه) تدوین شد. به عبارت دیگر مالیات‌هایی برای جلوگیری از مصرف کیسه‌های پلاستیکی و موضوعات تشویقی در موضوع تولید و استفاده از کیسه‌ پلاستیکی نیز در این آیین‌نامه وجود دارد.

 

- طی یک ماه اخیر نامه‌ای از طرف هیئت دولت برای بازبینی مجدد این آیین‌نامه توسط سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت صمت(صنعت، معدن و تجارت) به دست ما رسیده است. در حال حاضر در مرحله تعامل و رسیدن به تفاهم با وزارت صمت هستیم.

 

- در صورت اجرایی شدن این آیین‌نامه طی یک روند پنج ساله کارخانه‌ها و واحدهای تولیدکننده کیسه‌های پلاستیکی باید به سمت تولید کیسه‌های پلاستیکی تجدیدپذیر تغییر روش دهند. واحدهایی که کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت بیش از ۲۵ میکرون تولید کنند، شامل عوارض و مالیات و کیسه‌های تولیدی با ضخامت زیر ٢٥ میکرون از پروسه تولید خارج می‌شوند. در فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز باید محلی برای تشویق و ترغیب کردن مردم به این موضوع تعبیه شود.

 

- علاوه بر ما کل دنیا نیز به این نتیجه رسیده‌ است که حتی قشر مرفه جامعه که اوضاع مالی مناسبی دارند، اگر بخواهد مبلغی برای کیسه‌های پلاستیکی پرداخت کنند شاید به جای دو کیسه پلاستیکی یک عدد مصرف کند. طبیعت برای تجزیه هر کیسه‌ پلاستیکی ۵۰۰ تا ۹۰۰ سال هزینه می‌دهد؛ در نتیجه کسی که از کیسه‌های پلاستیکی استفاده می‌کند نیز باید این هزینه را بپردازد. دنیا به این سمت رفته است و ما نیز امیدواریم به‌زودی به این مرحله برسیم.