به گزارش گروه محیط زیست تهرانی نیوز، یک دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه گونه‌های بیابانی گونه‌هایی خاص و ارزشمند هستند، گفت: برخی از گیاهان بیابانی برخلاف دیگر گونه‌ها هنگام شب اکسیژن تولید می‌کنند.
این روزها با افزایش گرد و غبار بارها واژه‌های بیابان‌زایی و بیابان‌زدایی را شنیده یا خوانده‌ایم. به گفته یک دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی بیابان‌ها یکی از اکوسیستم‌های با ارزش کره زمین هستند و به کار بردن این واژه تنها زمانی درست است که یک اکوسیستم غنی و پرتنوع را تخریب و شرایط بیابانی را حاکم کرده باشیم و بخواهیم آن شرایط را از بین ببریم، در غیر این صورت، بیابان‌ها زیستگاهی با قدمتی چندین میلیون سال با گونه‌های گیاهی متنوع و ارزشمند هستند.
احمدرضا محرابیان درباره ارزش بالای بیابان‌ها اظهارکرد: بیابان‌ها یکی از اکوسیستم‌های با ارزش کره زمین هستند که متاسفانه خیلی نسبت به آن‌ها کم توجهی می‌شود و اخیرا از واژه بیابان‌زدایی برای بیابان‌ها به کار برده می‌شود که این واژه اشتباه است.
وی ادامه داد: به کار بردن این واژه تنها زمانی درست است که یک اکوسیستم غنی و پرتنوع را تخریب و شرایط بیابانی را حاکم کرده باشیم و بخواهیم آن شرایط را از بین ببریم در غیر این صورت بیابان‌ها یکی از زیستگاه‌هایی هستند که میلیون‌ها سال قدمت دارند و موجب تعادل کره زمین می‌شوند.
به گفته دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی، گیاهان بیابانی از منظر بوم شناسی و به علت زیست در یک شرایط پرتنش و داشتن سازوکارهای ویژه یکی از جذاب‌ترین و شگفت‌انگیزترین گونه‌های عالم حیات هستند.
وی افزود: میزان بارندگی در بیابان کم، تفاوت دمای شب و روز بسیار زیاد و مدت زمان خشکی در بیابان بسیار زیاد و این یک تنش بسیار بزرگ است که گونه‌های گیاهی و جانوری در این شرایط زندگی می‌کنند. گونه‌های بیابانی برای سازگاری با این تنش‌ها و شرایط اقلیمی خاص، راهبردهای مختلفی دارند.
محرابیان ادامه داد: گونه‌های گیاهی بیابانی ریشه‌های بسیار عمیقی دارند که در دل خاک فرو می‌روند و می‌تواند آب و رطوبت را جذب کنند. در بسیاری از مواقع حتی این گیاهان ریشه افقی دارند که در راستای سطح زمین گسترش می‌یابند و می‌توانند رطوبت سطحی که به عنوان شبنم صبحگاهی یا رطوبت سطح زمین است را جذب کنند.
وی افزود: یکی دیگر از استراتژی‌های گیاهان بیابانی برای سازگاری با شرایط سخت بیابان‌ها، لایه‌های واکس مانندی است که در تمام نقاط در سطح ساقه‌هایشان دارند که از تخریب سریع جلوگیری می‌کند همچنین بسیاری از گیاهان بیابانی کرک‌های بسیار متراکمی دارند که این کرک‌ها اجازه تبخیر زیاد را به آن‌ها نمی‌دهند و یا روزنه‌های روی برگ‌ها به حالت فرورفته است و گیاهان را در برابر خشکی مقاوم می‌کند.
این دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی درباره ویژگی‌های گیاهان بیابانی ادامه داد: برخی از گیاهان بیابانی به جای داشتن روزنه تبدیل دی‌اکسید کربن به اکسیژن طی روز، درشب می‌توانند دی‌اکسید کربن را جذب و اکسیژن را آزاد کنند و میزان تبخیر را به حداقل برسانند.
وی افزود: گیاهان بیابانی در سلول‌های خود واکنش‌های بزرگی دارند تا بتوانند آب را در خود ذخیره کنند و زمانی که در شرایط خشکی شدید قرار می‌گیرند، از آن آب بهره ببرند. برخی از این گیاهان بیابانی به گیاهان یکساله معروف هستند و زمانی که همچون اواخر زمستان رطوبت افزایش می‌یابد، به دلیل اینکه بذر آن‌ها در خاک موجود است، جوانه می‌زنند و با گرم شدن هوا و حکومت خشکی بر بیابان، چرخه رویش و زایش را به اتمام می‌رسانند و به مرحله تولید بذر می‌رسند. این بذرها داخل خاک فرو می‌روند و در خاک ذخیره می‌شوند که این یک نوع سازگاری دربرابر خشکی است.
محرابیان ادامه داد: گونه‌های درختی و درختچه‌ای نوع دیگری از گونه‌های بیابانی هستند که به انواع درختچه‌های شورپسند و غیرشورپسند تقسیم می‌شوند و تعداد آن‌ها در کشور ما رو به کاهش است.
وی به انواع گونه‌های بیابانی اشاره کرد و گفت: در مناطق بیابانی گونه‌هایی همچون تاغ و گز را داریم و از گونه‌های شورپسند نیز گونه‌هایی همچون سالسولا، قلیا و شورقلیاها در اقلیم بیابانی وجود دارند.
این دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی درباره کاربردهای بهداشتی درختچه‌های بیابانی گفت: در استان سیستان، درختچه‌هایی به نام درختچه مسواک وجود دارد که در گذشته به دلیل داشتن ترکیبات ضد باکتری از چوب آن‌ها به عنوان خلال دندان و مسواک استفاده می‌شد اما حالا رو به انقراض است. از انواع گونه‌های دیگر رو به انقراض خرزهره‌هایی است که در تهران کشت می‌شوند و منشا آن‌ها جنوب کشور است و جزو گیاهان خشکی‌پسند هستند.
وی ادامه داد: تنوع گیاهان بیابانی در ایران بسیار زیاد است اما متاسفانه مطالعه جامعی درباره آن‌ها انجام نشده است، به همین دلیل نیز اطلاعات خوبی درباره آن‌ها نداریم و قبل از اینکه شناخته شوند، منقرض می‌شوند.
محرابیان افزود: در شرایط امروزی که کره زمین در حال خشک شدن و در کشورمان اقلیمی خشک حکمفرما است، این گیاهان بیابانی ارزش خیلی بالایی دارند.
وی تصریح کرد: بسیاری از گیاهان بیابانی را می‌توان در زیست‌بوم‌های شهری کشت کرد. می‌توانیم گیاهان بیابانی را بیاوریم و طبق فرایند اهلی‌سازی، آن‌ها را با زیست‌بوم مصنوعی سازگار و در مقیاس بزرگی کشت کنیم.
به گفته دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی، این گیاهان می‌توانند با کم‌ترین آب، بیشترین بازده اکولوژیک و اکوسیستمی را داشته باشند. در بسیاری از نقاط دنیا نیز گیاهان خشکی‌پسند در بافت شهری کشت می‌شوند.
وی افزود: این گیاهان کارکرد خاص خود را دارند و در مناطق بیابانی و حاشیه بیابان، گیاهان خشکی‌پسند می‌توانند از حرکت شن‌های روان جلوگیری کنند و به وسیله موادی که در داخل خاک آزاد می‌کنند، از پراکنده شدن گرد و خاک جلوگیری می‌کنند. این گیاهان در بسیاری از مناطق جنوب کشور کاشته شده‌اند، در مقابل ریزگردها استقامت دارند و علوفه دام‌ها را تامین می‌کنند و می‌توان با کاشت این گیاهان میزان مصرف منابع آبی را کاهش داد.
این دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: بسیاری از گیاهان مناطق بیابانی ترکیبات دارویی بسیار باارزشی دارند که می‌تواند صنعت داروسازی مارا پویاتر کند و برای درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده شود.
محرابیان در پایان از خطر آفرود سواری برای گیاهان بیابانی گفت و تصریح کرد: در تمام دنیا متاسفانه پدیده‌ای به نام آفرودسواری گسترش یافته است که این آفرودها بسیاری از گونه‌های درختی و درختچه‌ای بیابانی را نابود می‌کنند و در سراسر دنیا و ایران پوشش گیاهی بیابان‌ها را را از بین می‌برند بنابراین مسئولان محیط زیست باید به آن توجه کنند و راهکاری مناسب برای فعالیت آن‌ها ارائه دهند.
