فارس: سعید سلطانی را با سریال‌های پس از باران، شکرانه و ستایش می‌شناسیم، کارگردانی که فعالیت هنری‌اش را از سال 70 آغاز کرد و تاکنون تلاش کرده است، آموزه‌های دینی را در اکثر کارهای سینمایی و تلویزیونی‌اش در معرض دید مخاطب قرار دهد، ساخته‌های مناسبتی وی در ماه مبارک رمضان از پرمخاطب‌های تلویزیون محسوب می‌شود، در آثار وی نام‌هایی همچون سر به راه، مأمور بدرقه، خانه‌ای در تاریکی، سال‌های برف و بنفشه، رسم عاشقی و میعاد در سپیده دم به چشم می‌خورد با وی درباره اهمیت پرداختن به موضوع مسجد در قاب سینما و تلویزیون گفت‌وگو کردیم.
* دوست دارم خادم مسجد شوم/ دوران کودکی‌ام در مسجد سپری شد
سلطانی در پاسخ به اینکه آیا در آثار تولیدی‌اش سکانسی از مسجد به تصویر کشیده است، به ستاد خبری دهه تکریم و غبارروبی مساجد گفت: سعی کردم در جایی به این موضوع در پلان بپردازم که ضرورت داشته باشد، یعنی فیلم نیازش را احساس کند یا قهرمان داستان با تمامی چند و چونی که در داستان برای او چیده شده است، مسائل اعتقادی‌اش را مطرح کند که مصداق آن نماز و مسجد می‌تواند باشد.
وی با اشاره به اینکه سعی می‌کند به شکل غیر مستقیم به مسجد و نماز در آثارش بپردازد تا مخاطب را جذب کند، افزود: به واسطه اینکه پدرم شغل دولتی داشت، هر چند سال یکبار در یک شهر ساکن می‌شدیم، یعنی در شهرهای زیادی بودم، قم،تهران، بندرعباس، الیگودرز، بندرلنگه و ... زندگی کردم، با این وجود بیشتر دوران کودکی‌ام در مسجد سپری شد.
کارگردان سریال رسم عاشقی با تأکید بر اینکه مسجد جزو لاینفک زندگی خانواده‌اش بوده است، بیان داشت: همراه با خانواده در مراسم اباعبدالله الحسین(ع) شرکت می‌کردم، پدربزرگ و پدرم جزو خادمان مجالس مذهبی بودند، به تبع آن کل خانواده دوستدار اهل بیت(ع) و در صف اول بودند که در مسجد حضور پیدا می‌کردند، آن گونه که یادم می‌آید مسائل اعتقادی به عنوان یک مسلمان روی تمام لحظات خاطرات گذشته‌ام پررنگ است.
وی درباره اینکه چرا بحث خادمی مسجد در آثار سینمایی و تلویزیونی کمرنگ شده است، ادامه می‌دهد: تا آنجا که یادم می‌آید برای خادمی مسجد اغلب افراد داوطلب می‌شدند و نمازگزاران در مسجد داوطلبانه این کار را بر عهده می‌گرفتند، در مراسم اعیاد و عزاداری در مسجد نمازگزاران آب و جارو می‌کردند و غالباً داوطلبانه بود، اما از هنگامی که به عنوان یک شغل به آن نگریسته شد، وضعیت فرق کرد.
سلطانی اظهار داشت: یادم می‌آید برخی کارگردان‌ها به بحث خادمی مسجد پرداخته‌اند، اما از آنجایی که به عنوان یک شغل محسوب شد و مزایای یک شغل برای آن در نظر گرفتند، از دایره توجه کارگردان‌ها خارج شد.
وی افزود: نگاه کنید در بحث خادمی امام رضا(ع)، حرمین شریفین افراد باسواد و با حکمت از سر شوق به خادمی مشرف می‌شوند و اصلاً نیاز مالی ندارند، زیرا برای آنها بحث کیفی و بهره معنوی مهم است، به همین جهت کارگردان‌ها بیشتر به بحث خادمی امام رضا(ع) به عنوان سوژه خود می‌پردازند.
کارگردان پس از باران با بیان اینکه دوست دارد به عنوان خادم افتخاری یک روز در مسجد حاضر شود، خاطرنشان کرد: حال تصور کنید یک خادم مسجد که به عنوان یک شغل مدنظر است و وظیفه‌اش را انجام می‌دهد در یک فیلم یا سریال کار شود، فکر میکنم از جذابیت کمتری برخوردار خواهد بود.
* حضور مسئولان در مسجد و پاسخگویی به مردم، زمینه‌ساز همدلی و همزبانی است
ابوالفضل بهرام‌پور مترجم و مفسر قرآن کریم در خصوص نامگذاری سال 94 به سال همدلی و همزبانی بین مردم و مسئولین گفت: به عقیده من، مردم از دولتی‌ها خیلی سوال‌ها دارند. به نظرم مسئولان بین‌الصلاتین یا بعد از هر نماز که مردم هم آمادگی دارند، در مساجد حاضر شوند و به پرسش‌ها پاسخ دهند.
وی افزود: البته مراد این نیست که آن مسئول را سؤال‌پیچ کنند بلکه بگویند ما می‌خواهیم این سوالات رو از شما بپرسیم، شما جواب‌های پخته ای برای ما بیاور یا اگر پاسخی نداری، لطفا از اهلش بپرس! چه اشکالی دارد که آقای وزیر یا آقای معاون در مسجد بروند و صحبت کنند؟ این بهترین راه همدلی و همزبانی است وگرنه امام مسجد بگوید بلند شوید و با دولت همدلی کنید که مردم قبول نمی‌کنند.
این استاد دانشگاه، درباره اینکه ما در کشورمان خادم افتخاری در اماکن متبرکه زیاد داریم و به آنها احترام می گذاریم، گفت: این خیلی حرف درستی است، من می خواستم در اینباره صحبت کنم اما نمی‌دانستم چگونه باید بگویم. مثلاً چه خوب است بعد از نماز، فوری یک نفر مثل خود من مسجد را نطافت و جارو بکند. به خاطر دارم زمانی در یک مدرسه دبیر بودم و از مدیر آن زمان خواستم که به بچه ها یاد بدهید که کارهای شخصی‌شان را خودشان انجام دهند. در منزل هم همینگونه باید باشد، شوهر و بچه‌ها باید بیاموزند که مثلا بعد از اینکه غذا خوردند، خودشان ظرف‌هایشان را بشویند! اولا کارم به عهده دیگری نمی‌افتد، دوم اینکه اگر کار یک نفر دیگر را هم انجام بدهم، این سنت نبوی است. مرادم این است که در مسجد هم باید چنین ایده‌ای داشته باشیم.
وی در پاسخ به این سوال که ویژگی‌های یک امام جماعت مطلوب برای جذب جوانان به مسجد چیست، اظهار داشت: اگر سن و سال امامان ایجاب نمی‌کند که با جوانان دمخور شوند، باید یکی از جوانان کنار دستشان را به عنوان طلبه و عامل فرهنگی کاردان انتخاب کنند و همان دستوراتی را به او بدهد که مثلا اگر خودش جوان بود همان کارها را می‌کرد. بنده کتابی برای ائمه جماعات نوشتم به نام «روزی ده دقیقه ترجمه» تا امام مسجد بگوید آقا جان شما که به مسجد می‌آیید، می‌خواهید ترجمه قرآن را هم بیاموزید؟ بسم الله! این موضوع یک ربع بیشتر وقتشان را نمی‌گیرد. علاوه بر مباحث تفسیری و اعتقادی، مسجد باید به ورزش یا امور هنری هم بپردازد تا بتواند جوانان را جلب کند.
این مفسر قرآن کریم ادامه داد: شما اکنون ببینید یک مسجد داریم که خموده است و یک مسجد دیگر داریم که خیلی فعال است. به این دلیل که هیئت امنای مسجد فعال، بچه‌های بسیجی و جوان‌های پور شور هستند و تحرک و نشاط دارند. اما مسجدی که هیئت امنا، جوان‌ها را در امور بازی نمی‌دهد، واقعا خمود و بی‌حوصله است.
وی تأکید کرد: بنده در نماز جماعت محله شرکت میکنم، چون این روایت است که اگر همسایه مسجد بودید حتماً در نماز این مسجد شرکت کنید. اما همسایه‌هایی دارم که اهل نماز هستند اما ماهی یک بار هم به مسجد نمی‌آیند! پیشنهاد میکنم که هیئت امنای مساجد یک نامه بنویسند و از قول مسجد درد دل کنند و بنویسند: من قرار است شفاعت شما را بکنم، خدا من را به شما سپرده است اما شما به من رسیدگی نمی‌کنید! چرا؟
بهرام‌پور در پاسخ به اینکه آیا علاقه دارید که در مسجد محله‌تان خادم باشید یا خیر، یاد آورد شد: شاید گفتنش درست نباشد اما نجف که رفته بودم پیراهنم را در آورده بودم و با آن جاهای مختلف را نظافت می‌کردم. مسجد خانه خداست، چرا باید خانه خدا نامرتب بماند؟!
وی همچنین درباره خاطره خاصی از جوانی خود در مسجد گفت: حدود 12 سال داشتم که به مسجد محله رفتم، وقتی وارد شدم، دیدم که همه ساکت هستند، معلوم بود که امام جماعت حضور دارد. آن آقای محترم به من گفت پسرم بیا اینجا پیش من! وقتی نزدیکش رفتم گفت پسرم بیا اینجا کنار من بنشین. بعد به چای‌دهنده گفت برای ایشان چای بیاورید! از آن برخورد بود که من جذب مسجد شدم.
* فعالیتهای سراهای محله به مساجد منتقل شود
ابوالفضل قناعتی سخنگوی کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای اسلامی شهر تهران به مناسبت فرا رسیدن دهه تکریم و غبارروبی مساجد گفت: مسجد به معنای محل سجده وعبادت است. از معنای لغوی این کلمه که بگذریم مسجد از زمان پیامبر عظیم الشان اسلام مهمترین پایگاه حکومت اسلامی بوده و بزرگترین تصمیمات و اقدامات از قبیل دفاع، جنگ، صلح و ... در آن گرفته می‌شد. اما به مرور زمان با وسوسه‌های شیطان و طمع افرادی که تنزیل جایگاه مسجد را مطابق منافع خود می‌دیدند، امروز مسجد تنها به عنوان یک محل برای عبادت شناخته می‌شود و تمام ماموریت‌هایی که برای این مکان مقدس از زمان صدر اسلام و قرن‌ها بعد، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با تاکید حضرت امام خمینی (ره) پایه‌ریزی شده بود و آن را سنگر اسلام نامیدند، از بین رفته است.
وی ادامه داد: حضرت امام مسجد را نه تنها سنگر نظامی بلکه سنگر اقتصادی، فرهنگی و ... می‌دانستند، اما دست‌هایی که منافع‌شان با حضور مسجد از دست رفته بود، این نوع فعالیت‌ها را از مسجد منفک کردند که این جدایی از یک طرف، و از طرف دیگر فضاهای جذاب و تفریحی که به موازات مسجد اضافه کردند، در تقابل با برنامه‌های مسجد بود و عده‌ای که به خاطر عبادت به مسجد می‌آمدند نیز گریزان شدند.
این مقام مسئول ادامه داد: در واقع مسجد پایگاهی مردمی بود که همه اقشار از مسئولان دولتی تا مردم در آن حاضر می‌شدند و برخی تصمیمات مهم نیز در آنجا گرفته می‌شد.
قناعتی خاطرنشان کرد: در حال حاضر پیشینه ذهنی یک جوان از مسجد این است که جمعیتی از پیرمردها و زنان مسن در آن مشغول عبادت هستند و چیزی از هیجان جوانی را نمی‌تواند در آن و در کنار عبادت پیدا کند. به طور کلی جذابیت‌های پیرامون مسجد به گونه‌ای افزایش یافته که جوانان دیگر مسجد را مکانی جذاب نمی‌بینند و آن را فقط محلی برای عبادت می‌دانند.
وی با اشاره به اینکه هیات امنا و ائمه جماعات می‌توانند برنامه‌ریزی برای انجام فعالیتهای فرهنگی داشته باشند، توضیح داد: اسلام دین به روزی است و در تفکر شیعه به همین دلیل مراجعه به مراجع الزامی است تا بتوان با استدلال فقهی پاسخ مناسب و در خور نیاز زمانه را به مسائل داد در حالی که مساجد از این قافله دور مانده اند.
وی با اشاره به اینکه باید مردم را با بهانه‌های جانبی به مسجد کشاند، تاکید کرد: در حال حاضر سراهای محله‌ها فعالیتهای مختلف فرهنگی، هنری و آموزشی را به نوجوانان و جوانان ارائه می‌دهند که به نظر من باید این نوع فعالیت‌ها در مسجد و یا در کنار آن انجام شود که نوجوان و جوان امروزی در کنار این کارها، نمازگزار هم بشود و از فضای معنوی مسجد بهره گیرد، چراکه مساجد کنونی فضاهای زیادی برای انجام چنین فعالیتهایی را دارد.
قناعتی در مورد ویژگی‌های یک امام جماعت خوب توضیح داد: امام جماعت به عنوان علمدار، باید خودش به عنوان یک الگو و نماد در همه زمینه‌ها باشد تا وقتی مردم پشت سر او می‌ایستند، این ویژگی را کاملاً احساس کنند. به نظر من شرایط ظاهری و باطنی امام جماعت مهم است؛ ظاهرش باید ساده و مرتب باشد و به گونه‌ای با عدالت با همه رفتار کند. در بحث اعتقادی باید نسبت به دیگران حساسیت و پایبندی نشان دهد. امام جماعتی خوب است که دلسوز مردم باشد و فقط به خواندن نماز اکتفا نکند و از همه مهمتر باید اخلاق حسنه داشته باشد که باعث جذب مردم می‌شود.