دیروز در اولین روز کاری هفته، نرخ دلار از کانال 31 هزار تومان عبور کرد و پس از برخورد با این سد مقاومتی بار دیگر اندکی عقب نشست؛ اما همین اتفاق سبب شد قیمت‌ها در بازار آزاد روندی افزایشی را تجربه کنند و معامله‌گران نیز در بازار آزاد قیمت‌هایی در محدوده 34 هزار تومان را برای فروش پیشنهاد بدهند و احتیاط را چاشنی فروش کنند.

 

داستان دلار حالا دیگر داستانی ادامه‌دار است. ضریب اهمیت سخنان رئیس‌کل بانک مرکزی و ... نیز در این میان به شدت کاهش یافته است چراکه سخنان این مقامات مبنی بر اینکه ریسک این بازار بالاست، دیگر توجه افکار عمومی را جلب نمی‌کند.

 

آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد دانشگاه تهران و کارشناس اقتصادی معتقد است ماه‌های آینده‌ ماه‌های پرماجرایی برای نرخ ارز خواهد بود. همتی، رئیس کل بانک مرکزی نیز پیشتر تاکید کرده بود در سه هفته منتهی به برگزاری انتخابات آمریکا، فشار بر ایران افزایشی خواهد بود اما بغزیان می‌گوید این اتفاقات عجیب نه فقط سه هفته اخیر بلکه ماه‌های آتی را دربرمی‌گیرد.

 

وقتی سیف رفت

 

وقتی رئیس کل سابق بانک مرکزی برکنار شد و جای خود را به همتی داد بسیاری معتقد بودند عملکرد سیف زمینه بروز بحران را فراهم آورده و رفتن او از ساختمان لاجوردی میرداماد می‌تواند آرامشی را در فردوسی به ارمغان بیاورد اما کنترل نرخ ارز و مهار آن در محدوده 11 هزار تومان تا میانه آبان ماه سال 398 ، با افزایش نرخ بنزین درهم شکسته شد و افزایش نرخ ارز یا به عبارت دیگر افزایش دوباره نرخ ارز از این تاریخ بار دیگر کلید خورد.

 

قیمت‌ها روندی افزایش را تجربه کردند و دلار ماه به ماه به پیشروی خود ادامه داد تا جایی که در پایان سال 1398 به کانال 15 هزار تومان نزدیک شد. هفت ماه اخیر اما هفت ماه پرماجرا برای نرخ ارز بود. در این دوره زمانی قیمت دلار رشدی بیش از دو برابر و به همین میزان ارزش پول ملی نیز ریزشی آشکار را تجربه کرده است.

 

حالا در شرایطی دلار به کانال 32 هزار تومان وارد شده که بررسی‌ها نشان می‌دهد همتی بالاترین نرخ ریزش ارزش پول ملی را تا اینجا در کارنامه کاری‌اش ثبت کرده است. روشن است در کنار افزایش قیمت بنزین در آبان‌ماه 98، تشدید فشارهای تحریمی آمریکا و قرارگیری در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف نیز در این روند دخیل بوده‌اند.

 

آلبرت بغزیان به «توسعه ایرانی» می‌گوید: بانک مرکزی از یک سو به وظایف اصلی خود یعنی حفظ ارزش پول ملی عمل نمی‌کند و از سوی دیگر وانمود می‌کند که نظاره‌گر نرخ‌هاست؛ در حالی که من معتقدم عملکرد این بانک افزایش قیمت‌ها را رقم زده است

 

در حالی که قیمت‌ها در بازار، افکار عمومی را با این سئوال مهم روبرو کرده است که وضعیت در روزهای آتی چه می‌شود و پیشروی نرخ ارز تا کجا ادامه دارد، ایبنا، پایگاه خبری وابسته به موسسه پولی و بانکی خبری را درباره میزان عرضه ارز از سوی روسای مختلف بانک مرکزی منتشر کرد تا توضیح دهد همتی سیاست ارزپاشی و تزریق دلار را با هدف پایین نگه داشتن قیمت در دستور کار نداشته است. در این گزارش البته اشاره‌ای به این نکته نشده است که در دوره تصدی همتی بر بانک مرکزی بالاترین کمبود ارز در کشور جود دارد و ارزی برای تزریق با هدف کاهش قیمت وجود نداشته است.

 

در گزارش این پایگاه خبری آمده است: در حالی که عنوان می‌شود در دوره اخیر رشد نرخ دلار بیش از دوره‌های پیشین بوده است، اما اولا در هیچ زمانی افت درآمد نفتی بدین حد نبوده و ثانیا در دوره فعلی بانک مرکزی به هیچ وجه دنبال ارزپاشی نبوده است .صیانت از منابع ارزی و مدیریت دخل و خرج ارزی کشور در کنار حفظ ارزش پول ملی یکی از وظایف بانک مرکزی است. در این بین حراج منابع ارزی به قصد پایین نگه داشتن مصنوعی و موقتی نرخ ارز و حفظ ظاهری ارزش پول ملی ساده ترین راه حل موجود برای پاک کردن صورت مساله است. اقدامی که به نظر می رسد برخلاف دوره‌های پیشین در دوره ریاست همتی بر بانک مرکزی با آن مقابله شده و بانک مرکزی تلاش کرده با اصلاح رویه‌های غلط و تلاش برای بهبود متغیرهای بنیادین اقتصادی اعم از ناترازی بانک‌ها، کسری بودجه دولت، کنترل تورم، بازگشت ارزهای صادراتی و... نسبت به کنترل و متعادل سازی بازار ارز اقدام کند.

 

اطلاعات مندرج در این گزارش از سال ۱۳۸۲ تاکنون و طی مدیریت ۵ رئیس کل بانک مرکزی، ۲۸۲ میلیارد دلار ارز مداخله ای به منظور کنترل قیمت به بازار تزریق شده است.

 

بر این اساس محمود بهمنی در ۵ سال مدیریتش بر بانک مرکزی ۱۶۰ میلیارد دلار (معادل سالانه ۳۲ میلیارد دلار) ارز به بازار تزریق کرده است. طهماسب مظاهری در یک سال مدیریتش بر بانک مرکزی ۳۰ میلیارد دلار ارز به بازار تزریق کرده است و ابراهیم شیبانی در ۴ سال مدیریتش بر بانک مرکزی ۵۷ میلیارد دلار (معادل سالانه ۱۴.۲ میلیارد دلار) ارز به بازار تزریق کرد. این رقم در دوره تصدی ولی‌الله سیف در ۵ سال مدیریتش بر بانک مرکزی ۳۵ میلیارد دلار (معادل سالانه ۷ میلیارد دلار) ارز بوده است.

 

در ین گزارش تاکید شده است: عبدالناصر همتی در ۲ سال مدیریتش بر بانک مرکزی تاکنون بیش از یک میلیارد دلار ارز از بازار جذب کرده است؛ این در حالی است که در دوره همتی و در شرایطی که هیچگاه در کشور سابقه نداشته، به دلیل شرایط تحریمی بیش از ۸۰ درصد درآمد ارزی ناشی از نفت، گاز و میعانات گازی تقلیل یافته است.

 

در این شرایط اما آلبرت بغزیان به «توسعه ایرانی» می‌گوید: من نمی‌دانم مشکل چیست. به نظر می‌رسد بانک مرکزی نمی‌خواهد نرخ ارز را پایین بیاورد چراکه زمانی که قیمت ارز در محدوده 17 هزارتومان بود بانک مرکزی توانست قیمت آن را در محدوده 11 تا 12 هزار تومان نگه دارد اما طی چند هفته اخیر بانک مرکزی نه تنها هیچ اقدامی برای پایین آوردن نرخ ارز نکرده است بلکه خود به گرانی در این بازار دامن زده است.

 

وی در توضیح این مطلب افزود: وقتی بانک مرکزی بر بازنگشتن ارزهای صادراتی به کشور متمرکز می‌شود و موضوع کاهش ذخایر ارزی را بر سر زبان‌ها می‌اندازد، به گرانی دامن می‌زند. ایران در سال‌های اخیر همواره درگیر کمبود ذخایر ارزی بوده است اما تمرکز بر این موضوع بحران بازار ارز را تشدید می‌کند .

 

او گفت: من فکر می‌کنم در موقعیتی بسیار ناپایدار قرار داریم. هر حرفی از سوی هر کدام از کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بازار ارز ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نکته اما اینجاست که تبعات این ارز گران برای اقتصاد بسیار بسیار شدید خواهد بود و بحرانی جدی اقتصاد ایران را دربرگرفته است چرا که قدرت خرید کاهش بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده و ارزش پول ملی به سرعت روندی ریزشی را طی می‌کند. وی با تاکید بر نقش مهم بانک مرکزی در تعیین قیمت ارز گفت: قیمت فعلی و یا آینده نرخ ارز همه در دستان بانک مرکزی است. من معتقدم این بانک از یک سو به وظایف اصلی خود یعنی حفظ ارزش پول ملی عمل نمی‌کند و از سوی دیگر وانمود می‌کند که نظاره‌گر نرخ‌هاست در حالی که به باور من عملکرد این بانک افزایش قیمت‌ها را رقم زده است.