جام جم: هدف از نوشتن این یادداشت این نیست که همه غذا‌ها را محکوم به مضر بودن کنیم، اما بد نیست از مواد غذایی که می‌خوریم اطلاعات بیشتری داشته باشیم تا با توجه به وضعیت سلامتی‌مان بهتر بتوانیم به انتخاب آن‌ها بپردازیم.
یکی از مواردی که بتازگی در رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌ها یا حتی در خیابان‌ها با آن رو‌به‌رو هستیم، غذا‌های سیاه هستند. بستنی‌های زغالی، لیموناد‌ها و نان پیتزا یا همبرگر، نمونه‌هایی از این مواد غذایی هستند که در نگاه اول بسیار جذاب و خوشمزه به نظر می‌رسند. ترکیبی که برای ایجاد این رنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد کربن فعال یا شارکول فعال یا خاکستر نارگیل است. این ماده از قدیم در بیمارستان‌ها به عنوان یک سم زدای قوی برای جذب سموم یا در مصرف بیش از حد داروها (مثل خود کشی با داروها) استفاده می‌شد. درست است این ترکیب دارای اثرات سم‌زدایی قوی است، اما بیشتر مردم از این ویژگی بی‌خبرند و صرفاً به خاطر جذابیت به سراغ این محصولات سیاه و سفید می‌روند. در نگاه اول ظرف غذای سیاه سفید بسیار جذاب و منحصر به‌فرد بوده و بستنی زغالی با رنگ سیاهش سردتر به نظر می‌رسد. با وجود این بهتر است تنها به ظاهر جذاب آن‌ها توجه نکرده و با برخی اثرات جانبی آن‌ها نیز آشنا شویم.
برخی اثرات جانبی کربن فعال
کاهش جذب ویتامین‌ها: کربن فعال به همان اندازه که جاذب خوبی برای سموم است، سایر ترکیباتی که همراه با آن مصرف می‌شوند را نیز به خود جذب می‌کند، بنابراین وقتی یک بستنی زغالی می‌خورید ممکن است بدن خود را از جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در آن نظیر کلسیم محروم کنید. در مطالعه‌ای که روی غلظت‌های مختلف کربن فعال افزوده شده به آب سیب انجام شد نتایج نشان داد ویتامین C. و برخی ویتامین‌های B. روی کربن فعال جذب می‌شوند. در واقع کربن فعال قادر به تشخیص نوع موادی که جذب می‌کند نیست.
کاهش جذب برخی داروها: کربن فعال در زمان مصرف به طور موثری از جذب بسیاری از داروها در دستگاه گوارش جلوگیری می‌کند. از بین حدود ۱۸۰۰ نوع داروی مختلف،۲۴۰ نوع از داروها در صورتی که همراه با کربن فعال مصرف شوند، جذب نمی‌شوند. از آنجا که ممکن است زندگی برخی افراد به برخی دارو‌های خاص وابسته باشد، بهتر است اطرافیان خود را از این ویژگی کربن فعال مطلع کنید.
عوارض ریوی: مصرف کربن فعال در برخی موارد با عوارض ریوی همراه است. این عوارض زمانی به اثبات رسید که کودکانی که با کربن فعال تحت درمان قرار گرفتند، پس از اتمام مصرف آن دچار عوارض ریوی شدند.
اختلالات گوارشی: مصرف کربن فعال با برخی اختلالات گوارشی همراه است که از آن جمله می‌توان به حالت تهوع، استفراغ، اسهال، زخم یا سوراخ در دستگاه گوارش، انسداد روده و مدفوع سیاه اشاره کرد.
ناهنجاری‌های متابولیکی: اسهال وقتی رخ می‌دهد، اغلب به بی‌آبی بدن منجر می‌شود. این وضعیت عدم تعادل بدن با افزایش غلظت سدیم و افزایش دفع آب بدن همراه است. یکی دیگر از عوارض جانبی استفاده از کربن فعال، افزایش غلظت منیزیم در خون است.
تداخل با دارو‌های پیشگیری از بارداری: موضوعی که بسیاری از زنان از آن بی‌اطلاع هستند، تداخل شارکول یا کربن فعال با دارو‌های پیشگیری از بارداری است! در تحقیقی که در این زمینه انجام شد در افرادی که از دارو‌های ضد باروری هورمونی استفاده می‌کنند، مصرف شارکول چند ساعت پس از قرص می‌تواند کارایی آن را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
یکی از مواردی که بتازگی در رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌ها یا حتی در خیابان‌ها با آن رو‌به‌رو هستیم، غذا‌های سیاه هستند. بستنی‌های زغالی، لیموناد‌ها و نان پیتزا یا همبرگر، نمونه‌هایی از این مواد غذایی هستند که در نگاه اول بسیار جذاب و خوشمزه به نظر می‌رسند. ترکیبی که برای ایجاد این رنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد کربن فعال یا شارکول فعال یا خاکستر نارگیل است. این ماده از قدیم در بیمارستان‌ها به عنوان یک سم زدای قوی برای جذب سموم یا در مصرف بیش از حد داروها (مثل خود کشی با داروها) استفاده می‌شد. درست است این ترکیب دارای اثرات سم‌زدایی قوی است، اما بیشتر مردم از این ویژگی بی‌خبرند و صرفاً به خاطر جذابیت به سراغ این محصولات سیاه و سفید می‌روند. در نگاه اول ظرف غذای سیاه سفید بسیار جذاب و منحصر به‌فرد بوده و بستنی زغالی با رنگ سیاهش سردتر به نظر می‌رسد. با وجود این بهتر است تنها به ظاهر جذاب آن‌ها توجه نکرده و با برخی اثرات جانبی آن‌ها نیز آشنا شویم.
برخی اثرات جانبی کربن فعال
کاهش جذب ویتامین‌ها: کربن فعال به همان اندازه که جاذب خوبی برای سموم است، سایر ترکیباتی که همراه با آن مصرف می‌شوند را نیز به خود جذب می‌کند، بنابراین وقتی یک بستنی زغالی می‌خورید ممکن است بدن خود را از جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در آن نظیر کلسیم محروم کنید. در مطالعه‌ای که روی غلظت‌های مختلف کربن فعال افزوده شده به آب سیب انجام شد نتایج نشان داد ویتامین C. و برخی ویتامین‌های B. روی کربن فعال جذب می‌شوند. در واقع کربن فعال قادر به تشخیص نوع موادی که جذب می‌کند نیست.
کاهش جذب برخی داروها: کربن فعال در زمان مصرف به طور موثری از جذب بسیاری از داروها در دستگاه گوارش جلوگیری می‌کند. از بین حدود ۱۸۰۰ نوع داروی مختلف،۲۴۰ نوع از داروها در صورتی که همراه با کربن فعال مصرف شوند، جذب نمی‌شوند. از آنجا که ممکن است زندگی برخی افراد به برخی دارو‌های خاص وابسته باشد، بهتر است اطرافیان خود را از این ویژگی کربن فعال مطلع کنید.
عوارض ریوی: مصرف کربن فعال در برخی موارد با عوارض ریوی همراه است. این عوارض زمانی به اثبات رسید که کودکانی که با کربن فعال تحت درمان قرار گرفتند، پس از اتمام مصرف آن دچار عوارض ریوی شدند.
اختلالات گوارشی: مصرف کربن فعال با برخی اختلالات گوارشی همراه است که از آن جمله می‌توان به حالت تهوع، استفراغ، اسهال، زخم یا سوراخ در دستگاه گوارش، انسداد روده و مدفوع سیاه اشاره کرد.
ناهنجاری‌های متابولیکی: اسهال وقتی رخ می‌دهد، اغلب به بی‌آبی بدن منجر می‌شود. این وضعیت عدم تعادل بدن با افزایش غلظت سدیم و افزایش دفع آب بدن همراه است. یکی دیگر از عوارض جانبی استفاده از کربن فعال، افزایش غلظت منیزیم در خون است.
تداخل با دارو‌های پیشگیری از بارداری: موضوعی که بسیاری از زنان از آن بی‌اطلاع هستند، تداخل شارکول یا کربن فعال با دارو‌های پیشگیری از بارداری است! در تحقیقی که در این زمینه انجام شد در افرادی که از دارو‌های ضد باروری هورمونی استفاده می‌کنند، مصرف شارکول چند ساعت پس از قرص می‌تواند کارایی آن را به طور قابل توجهی کاهش دهد.