نشست سران سازمان همکاری اسلامی فرصتی برای مقام‌های ایران و کشورهای عضو فراهم کرد تا راهکارهای فرونشاندن تحولات بحرانی غزه را بار دیگر در زمین دیپلماسی جست‌وجو کنند.
به گزارش ایسنا، به نقل از روزنامه ایران، پانزدهمین نشست سران سازمان همکاری اسلامی در «بانجول»، پایتخت گامبیا فرصتی برای مقام‌های ایران و کشورهای عضو فراهم کرد تا راهکارهای فرونشاندن تحولات بحرانی غزه را بار دیگر در زمین دیپلماسی جست‌وجو کنند؛ نشستی که وزیر خارجه ایران و همتایانش از مصر و عربستان به عنوان کشورهای اثرگذار در فرایند میدان و دیپلماسی این امکان را یافتند تا نقطه‌نظرات و دغدغه‌های خود پیرامون شرایط جاری و روابط دوجانبه را با یکدیگر در میان بگذارند. نشست کشورهای مسلمان همزمان با تحولاتی برگزار می‌شود که در پی اوج‌گیری تنش نظامی میان ایران و اسرائیل به سمت و سوی دستیابی به توافق آتش بس در جنگ غزه در حال حرکت است.
این در حالی است که نمی‌توان بر اثرات بلندمدت نقش آفرینی ایران برای تغییر معادله جنگ و شکست تلاش تل آویو برای کشاندن ابعاد بحران جاری به فراتر از جغرافیای نزاع چشم فرو بست. در همین راستا می‌توان حضور حسین امیرعبداللهیان در نشست سازمان همکاری اسلامی و گفت‌وگوی او با «سامح شکری»، وزیر امور خارجه مصر را متأثر از تلاش برای رسیدن به توافق صلحی دانست که حمله بازدارنده تهران علیه فلسطین اشغالی، ضرورت شکل‌گیری و دستیابی آن در کوتاه مدت را به وجود آورده است؛ چه آنکه تل‌آویو با بر افروختن آتش جنگ غزه، وارد نزاعی شد که تمام اندوخته‌های دیپلماتیک و سیاسی‌اش را به باد داد و در این میان ناگهان خود را با ایرانی مواجه دید که با چند حمله محدود و معدود، شاهرگ امنیتی آن را نشانه گرفت؛ بدون اینکه با واکنشی متقابل روبه‌رو شود. ذیل این تحولات دیپلمات‌های کشورهای مسلمان منطقه فرصت را مناسب دیده‌اند تا ابعاد و پیامدهای برآمده از حمله نظامی ایران و عقب‌نشینی آشکار اسرائیل از صبغه تقابل جویانه‌اش را در زمین دیپلماسی به بحث و بررسی بگذارند و بحران‌های خونین منطقه را به ایستگاه پایانی برسانند. در چنین فضایی اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی با عنوان «ارتقای وحدت و همبستگی از طریق گفت‌وگو پیرامون توسعه پایدار» که از روز گذشته (شنبه) آغاز شده و امروز نیز ادامه دارد، موضوع فلسطین و وضعیت جاری در باریکه غزه را در دستور کار قرار داده و وزیر امور خارجه ایران نیز به تبیین نقطه نظرات کشور درباره این مهم می‌پردازد.
نگاه تهران به طرح آتش بس
همزمان با برگزاری نشست سازمان همکاری اسلامی، شواهد و قرائن از بروز تغییراتی در الگوی رفتاری واشنگتن در قبال جنگ غزه و تلاش این کشور برای ترغیب تل آویو برای پذیرش طرح آتش بس جریان دارد. این طرح به پیشنهاد مصر به جنبش حماس و مقام‌های اسرائیلی ارائه شده و حماس پذیرش آن را مشروط به تضمین‌های شفاف و محکم امریکا در رابطه با پایان قطعی جنگ کرده است. واشنگتن متأثر از حمله نظامی ایران علیه فلسطین اشغالی و به رغم مواضعی که رهبران صهیونیستی در سال‌های اخیر در ضدیت با ایران و تهدیدات نظامی علیه آن اتخاذ کرده، به این واقعیت وقوف یافته‌اند که تل آویو در صحنه عمل، امکان دفع بحران‌هایی را ندارد که خود عامل آن بوده است. بنابراین در دست گرفتن نبض تحولات میدانی از سوی ایران، می‌توانست عامل مؤثری برای تشدید تلاش‌های امریکا جهت توقف هزینه ساز جنگ غزه برای این کشور باشد.
اگرچه ایران آتش بس فوری در جنگ غزه و پس از آن گشایش کامل معابر کمک‌رسانی برای رسیدن کمک‌های بشردوستانه و تبادل اسرا را فوری‌ترین نیاز در شرایط جاری می‌داند اما معتقد است تمایل ایالات متحده به راهکار سازش با آنچه تحت لوای حمایت همه جانبه مالی، سیاسی و تسلیحاتی به اسرائیل به اجرا در می‌آورد، سر سازگاری ندارد.
به اعتقاد جمهوری اسلامی توفیق حداکثری طرح آتش بس در گرو توقف مناسبات جنگی میان ایالات متحده و تل آویو و بازنمایی این مهم در حوزه دیپلماتیک است. هشدارهای طبقه‌بندی شده و پیگیری‌های دوجانبه و چندجانبه ایران نسبت به طرح کنونی توقف جنگ بعد از عملیات «وعده صادق»، از شطرنج هوشمندانه‌ای حکایت دارد که جنبه عملیاتی و جنبه تبلیغاتی را به موازات هم پیش می‌برد و دست ایران را هم در میدان و هم پای میز مذاکرات به دست بالاتر تبدیل می‌کند.
رایزنی بازیگران اثرگذار
گفت‌وگوی روز گذشته امیرعبداللهیان و همتای مصری‌اش در نخستین روز نشست سازمان همکاری اسلامی متناظر با این تحولات قابل ارزیابی است. مصر به عنوان پشتیبان شماره یک طرح آتش بس در غزه معتقد است پیشنهاداتش بیش و پیش از هر گزاره دیگر، ناظر به مدیریت تنش با کمترین هزینه ممکن و بهره‌گیری از شناخت عمیق خود از جامعه غزه است تا آرامش را به شبه جزیره سینا بازگرداند. پیشتر مخالفت صریح این کشور با پیوستن به ائتلاف دریایی به رهبری امریکا علیه یمن، تأثیری مهم در مناسبات و معادلات جنگی داشت که دامنه آن از غزه به آب‌های سرخ کشیده شده بود.
تنش در دریای سرخ، وارث سیاست معلول ایالات متحده و شرکای اروپایی‌اش در حمایت بدون محدودیت از تل آویو به شمار می‌رفت که انصارالله یمن را ناگزیر به گشودن جبهه جدید نبرد در دریای سرخ کرده بود. بنابراین رایزنی دیپلمات‌های بلندپایه تهران و قاهره در کشاکش فرایند دیپلماتیک برای دستیابی به صلح در غزه، فارغ از نقش مهم هر یک از دو کشور در روندهای میدانی و دیپلماسی خاورمیانه نیست. بویژه آنکه رابطه دوجانبه ایران و مصر از ماه‌ها پیش متأثر از نقشه راهی که رؤسای جمهور دو کشور برای ترمیم و تقویت رابطه دو کشور به تصویر کشیده‌اند، در مسیر تنش زدایی و همکاری پیش می‌رود. چه به نظر می‌رسد دولتمردان مصر رویکرد مبتنی بر همکاری دولت سیزدهم در ترتیبات سیاسی منطقه را امکان مناسبی برای ترمیم رابطه با تهران و بازگشت به معادلات منطقه یافته‌اند و در بطن موضعگیری‌های اخیر خود در قبال جمهوری اسلامی چهارچوبی برای تغییر رفتار و همکاری‌های منطقه‌ای را با اعتنا به نقش اثرگذار کشور در منطقه جست‌وجو می‌کنند.
همسویی تهران و ریاض
گفت‌وگوی امیرعبداللهیان و «فیصل بن فرحان»، وزیر امور خارجه عربستان نیز با هدف همسو کردن مواضع تهران و ریاض پیرامون تحولات غزه، باوجود تلاش‌هایی صورت گرفته است که از سوی محور امریکایی – اسرائیلی برای تحت تأثیر قرار دادن رابطه رو به ارتقای دو کشور جریان دارد. روند همگرایانه تهران و ریاض در فراز خود در ماه‌های اخیر و پس از آغاز جنگ غزه به پیشنهادات متعدد عربستان برای همکاری اقتصادی با ایران رسیده و در حال تسری به عرصه‌های سیاسی و امنیتی است.
