همدلی: افسردگی در دانش‌آموزان بیشتر شده است» این سخن دبیر علمی سی و نهمین کنگره انجمن روانپزشکان ایران است که دیروز در این کنگره انجمن در سالن همایش‌های دکتر غرضی در بیمارستان میلاد تهران، بیان کرد.
«محمدرضا خدایی اردکانی» در این کنگره با اشاره به آموزش های مجازی، مشکلات اجتماعی و اقتصادی وارده شده از دوران کرونا و پس از آن و سایر استرس‌های اجتماعی، که سلامت روان دانش آموزان را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است، بیان داشت:«امروزه امید، شادی، احساس رضایت‌مندی و نگاه به آینده کم‌رنگ‌تر شده است و متاسفانه افزایش افسردگی، اضطراب را در سنین مختلف به‌خصوص سنین دانش‌آموزی بیشتر شاهد هستیم.»
دبیر علمی سی و نهمین کنگره انجمن روانپزشکان ایران اولین شخصی نیست که نسبت به افزایش فسردگی در میان قشر دانش‌آموز و نوجوان هشدار می‌دهد، افسردگی و حتی خودکشی دانش‌آموزان موضوعی است که کارشناسان و متخصصان در چند سال اخیر بارها و بارها نسبت به آن هشدار داده‌اند.
سال گذشته آموزش و پرورش اعلام کرده «خشونت» و «خودکشی» در ردیف سه خطر اول تهدیدکننده دانش‌آموزان هستند. داده‌های «سامانه پایش و آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان» در شش سال گذشته نشان‌دهنده رشد حدود ۱۰ برابری میزان خطرپذیری دانش‌آموزان است. براساس این گزارش، طی سه سال گذشته «خشونت» رتبه اول را بین خطرپذیری دانش‌آموزان داشته و «خودکشی» نیز همواره یکی از سه خطر اول تهدیدکننده دانش‌آموزان در زمینه رفتارهای پرخطر بوده است.
دختران بیشتر در معرض افسردگی هستند
چند سال پیش نیزیافته‌های یک پژوهش که توسط وزارت بهداشت انجام گرفت، نشان داد که افسردگی با سرعت عجیبی در حال شیوع در بین نوجوانان و دانش‌آموزان است و در این میان دانش‌آموزان دختر بیشتر در معرض این موج افسردگی قرار دارند؛ چرا که نسبت به عوامل مختلف روانی و اجتماعی آسیب‌پذیری بیشتری دارند. براساس یافته‌های این پژوهش یک سوم از دختران دانش‌آموز حالتی از افسردگی دارند.
شیوع اختلال افسردگی و مبتلا شدن افراد در سنین نوجوانی و جوانی و در دوران دانش‌آموزی که فرد هنوز پخنگی کامل را پیدا نکرده و به بلوغ عقلانی و فکری دست پیدا نکرده، در موارد بسیار حاد خودکشی را در پی دارد. موضوعی که در چند سال اخیر در بین دانش‌آموزان ایرانی دیده شده است. در چند سال اخیر خودکشی دانش‌آموزان به یکی از خبرهای تکراری رسانه‌ها تبدیل شده است. همین چند ماه پیش یک دختر دانش آموز به نام «آیتک» با خودکشی به زندگی خود پایان داد و حکایت تلخ دیگری را در پرونده مدارس کشور به ثبت رساند. به گفته والدین آیتک، برخود غیرحرفه‌ای و اعمال فشار شخصیتی با او در جلسه امتحان به ظن تقلب، به بروز این فاجعه ختم شد.
دو سال پیش نیز در عرض چند هفته، ۷ مورد خودکشی دانش‌آموزان رامهرمزی منتشر شد. مهرماه همان سال نیز خبر خودکشی دانش‌آموزی در بوشهر به علت نداشتن تلفن همراه برای شرکت در کلاس‌های درس منتشر شد. خودکشی کودک ۱۱ ساله همدانی و خودکشی سه جوان ۱۵،۱۶ و ۲۲ ساله نیشابوری نیز دریکی، دو سال اخیرخبرساز شده است.
علائم افسردگی در نوجوانان
افسردگی در دانش آموزان و در تمامی سنین شیوع فراوان دارد و سبب شده این قشرنتوانند آنگونه که باید به درس و تحصیل بپردازند. افسردگی در دانش آموزان علل گوناگونی دارد و همچنین پیامدهای فراوانی در پی خود دارد. پیامدهای که زندگی کنونی و آینده دانش آموزهای را تحت الشعاع قرار می‌دهد.
ناراحتی، ناامیدی از زندگی آینده، اشتباهات جبران ناپذیر، تباه شدن آینده درسی و کاری فرد و تحت الشعاع قرار گرفتن زندگی فرد در آینده از جمله پیامدهایی است که ابتلا به افسردگی در این سنین دارد.
کارشناسان و متخصصان روانشناسی علائم و نشانه‌های مختلفی را در مورد افسردگی نوجوانان و دانش‌آموزان مطرح کرده‌اند. در ذیل به چند نمونه از آن اشاره شده است: دانش‌آموزان و نوجوانان مبتلا به افسردگی به‌شدت احساس ناامیدی و بی‌ارزشی می‌کنند. آنها به‌ندرت لبخند می‌زنند، مات به نقطه‌ای خیره می‌شوند و مدام اشک‌آلوده و مضطرب هستند. تمایل به فعالیت‌های معمولی در آنها از بین می‌رود و ممکن است برای انجام هر کاری احساس خستگی کنند.
«برایم مهم نیست»، «نمی توانم آن را انجام دهم»، «نمی خواهم آن را امتحان کنم» و «همه‌اش تقصیر من است» از جمله عباراتی است که معمولا کودکان افسرده به زبان می‌آورند.
دختران افسرده، معمولا گرایش به گوشه‌گیری دارند در حالی که در پسران افسردگی به صورت بیش‌فعالی، بی‌قراری، برانگیختگی و پرخاشگری خود را نشان می‌دهد. افسردگی کودکان در سنین مدرسه با تحریک‌پذیری، مجادله‌جویی و در نوجوانان با احساس گناه و ناامیدی همراه است.
تاثیر جامعه‌ای افسرده بر شیوع افسردگی دانش‌آموزان
برخی افسردگی دانش‌آموزان را به افسردگی جمعی ایرانیان گره می‌زنند و می‌گویند در جامعه‌ای که افسردگی شیوع پیدا کند، موج افسردگی سیاه و سفید را نمی‌شناسد و همه را افراد جامعه را درگیر می‌کند.
افسردگی سال‌هاست درد جامعه ایران است و آمارهای خیره‌کننده‌ای در مورد آن مطرح می‌شود. اواخر سال ۹۹ همشهری در گزارشی از شیوع ۶۷ درصدی افسردگی در جامعه ایران سخن گفت. به تازگی احمد جلیلی، رئیس انجمن علمی روانپزشکان گفته بالاتر از ۵۰ درصد بیماران در کشور، مبتلا به گونه‌های مختلف بیماری روانی از جمله افسردگی هستند.
گزارش سازمان‌های جهانی نیز بر حال ناخوش ایرانی‌ها و عدم رضایت آنان از وضعیت موجودشان صحه می‌گذارد. بر اساس «گزارش رضایت جهانی» که از سال ۲۰۱۲ به این‌سو توسط «شبکه راه‌کارهای توسعه پایدار»، تحت نظارت سازمان ملل متحد ارائه می‌شود، هر ساله شادترین کشورهای جهان بر اساس شاخص‌هایی نظیر حمایت اجتماعی، آزادی، سلامتی، امید به زندگی، رفاه اجتماعی، درآمد، اعتماد عمومی و مواردی از این دست، رده‌بندی می‌شوند.
طبق آخرین داده‌های ارائه شده از سوی این نهاد بین‌المللی، ایران در سال ۲۰۲۲، پس از کشور جنگ‌‌زده مالی و هم‌ردیفِ کشورهای اوگاندا و لیبریا، در جایگاه ۱۱۶ قرار گرفته است.
البته وزیر کشور افسردگی ایرانیان را باور ندارد و آن را بی‌ربط می‌داند. احمد وحیدی، وزیر کشور روز ۲۲ مردادماه امسال طی سخنانی در همایشی به مناسبت روز ملی تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی گفت: «یکی از القائات این است که می‌گویند جامعه ما دچار افسردگی است که این حرف غلط و بی‌ربطی است.»
