آثار و فواید ورزش بر كسی پوشیده نیست اما اینكه انجام فعالیت‌های ثمربخش باید به چه نحوی باشد تا صدماتی را در پی نداشته باشد جای تامل دارد. هم‌اكنون در سطح جامعه كم نیستند سالن‌ها و ورزشگاه‌هایی كه در آنها مربی بدون توجه به آناتومی بدن افراد یك نسخه واحد را برای همگان می‌پیچد كه این اقدامات نتیجه‌ای جز بروز صدمات، لطمات و در نتیجه دوری از ورزش را در پی دارد. اغلب لطمات و صدمات بر سلامتی افراد به دلیل عدم آمادگی بدنی، گرم نكردن بدن پیش از شروع فعالیت ورزشی، استفاده از تكنیك‌های نادرست و نیز ماهیت خود رشته ورزشی اتفاق می‌افتد.
ارتقای دانش و سطح معلومات مربیان و خود ورزشكاران، داشتن سطح آمادگی بدنی مطلوب و گرم كردن بدن به اندازه كافی و قبل از مبادرت به انجام فعالیت می‌تواند از میزان بروز آسیب‌های ورزشی بكاهد. آسیب‌دیدگی استخوان از رایج‌ترین مشكلات ورزشكاران است. سالانه افراد زیادی دچار صدمات ورزشی می‌شوند كه نیمی از آنها با انجام معالجه‌های خانگی یا بدون رسیدگی خاص بهبود یافته و نیم دیگر نیز به رسیدگی پزشكی نیاز پیدا می‌كنند. بر اساس محاسبات آماری از هر هزار نفر۲۶ نفر به آسیب‌های ورزشی دچار می‌شوند و بالاترین میزان این صدمات متوجه كودكان پنج تا ۱۴ سال است. در این آمارها بیشترین تعداد مصدومان را پسران تشكیل می‌دهند كه میزان این آسیب‌ها از نظر تعداد نفرات صدمه دیده، در ورزش‌های جمعی كه امكان برخورد در آنها زیاد است و از نظر وخامت، در ورزش‌های انفرادی بیشتر است.
انواع آسیب‌های ورزشی
حدود ۹۵ درصد آسیب‌های ورزشی را كوفتگی و ضرب‌دیدگی بافت نرم تشكیل می‌دهد. كبودی رایج‌ترین اثر این ضرب‌دیدگی‌هاست و دلیل بروز آن زخم‌های زیر پوست یا آسیب‌دیدگی مویرگ‌های سطحی و جمع شدن خون در زیر پوست است. یك سوم تمام صدمات ورزشی را اصطلاحا رگ به رگ شدن می‌گویند. این آسیب در واقع پیچیدن یا پارگی قسمتی از رباط است. ضرب دیدگی یا پیچ خوردگی از انواع دیگر آسیب‌های شایع در ورزش است. آسیب‌های استخوانی شكستگی استخوان پنج تا شش درصد كل آسیب‌های ورزشی را تشكیل می‌دهد. آسیب‌های مغزی، دلیل اصلی صدمات منجر به مرگ در حركات ورزشی است. ضربه مغزی ممكن است حتی با ضربه‌ای مختصر به سر ایجاد شود و به بیهوشی یا از دست دادن تعادل، هماهنگی حركات، قوه ادراك، شنوایی، حافظه و بینایی منجر شود. باید توجه داشت كه صدمات ناشی از ورزش فقط به انجام فعالیت‌های غیراصولی خلاصه نمی‌شود بلكه در برخی باشگاه‌ها مربیان مبادرت به تجویز انواع و اقسام دارو، پودرهای بدنسازی و... می‌كنند كه این اقدام شاید به ظاهر منجر به درشتی مقطعی اندام‌ها می‌شود اما در واقع بروز مشكلات عدیده‌ای از جمله ریزش موی سر و پر مویی در برخی از نقاط بدن، افت حجم عضله، ناباوری، اثرات مخرب بر سیستم عصبی و... را می‌توان از پیامدهای داروهای بدنسازی برشمرد.
گیتی ۵۵ساله چند وقتی است كه به باشگاه بدنسازی می‌رود. او با بیان اینكه با سفارش پزشكان به باشگاه رفته است، می‌گوید: با اینكه پوكی استخوان دارم در ابتدا تمرینات مورد تاكید مربی را اجرا می‌كردم اما بعد از گذشت مدتی دیگر توانایی انجام حتی فعالیت‌های روزمره را نداشتم و این اقدام باعث شد كه تا مدت‌ها دیگر به باشگاه‌های بدنسازی نروم اما بعد از گذشت دوره نقاهت به استخر می‌روم و بدون مربی ورزش می‌كنم. بنابر باور همگان آرتروز و بروز مشكلات مفاصل و استخوان فقط برای سالمندان است اما باید توجه داشت كه این بیماری نه تنها سن و سال نمی‌شناسد بلكه نحوه فعالیت‌های بدنی و اضافه وزن بر روند آن تاثیر دارد.
توجه اصولی به تمرینات ورزشی
یك سرمربی كیوكوشین درباره كم و كیف ورزش صحیح، می‌گوید: هر شخصی بنابر توانایی خود باید ورزش كند در غیر این صورت ورزش نه تنها سودی ندارد بلكه مشكلات عدیده‌ای را برای فرد به دنبال دارد. مینا مهادی می‌افزاید: قبل از آغاز فعالیت‌های ورزشی با در نظر گرفتن علاقه باید توانایی‌های فرد بررسی شود. برای مثال فردی با قد كوتاه و اضافه وزن برای ورزش بسكتبال مناسب نیست. به گفته او باید ورزش‌مناسب با ویژگی‌ها و توانایی‌های فرد باشد تا منجر به بروز صدمات و آسیب نشود. این مربی ورزشی می‌گوید: باید در این زمینه مربی در پی آموزش‌های مناسب به افراد باشد. مهادی با بیان اینكه یكسری از تمرین‌های ورزشی خطرات جبران‌ناپذیر به زانو می‌زنند، تصریح می‌كند: برای مثال اگر مربی به‌طور كامل به فرد نحوه استفاده از دوچرخه ثابت را توضیح ندهد، همین امر در درازمدت باعث ساییدگی كشكك زانو می‌شود و این نارسایی به هیچ عنوان قابل ترمیم نیست. به گفته او در صورت عدم فعالیت‌های مناسب بدنسازی دستگاه عضلات سرینی و مفاصل آسیب می‌بیند كه باعث ایجاد فاصله بین مهره‌های كمر و در دیسک كمر به دنبال دارد. این مربی ورزشی با بیان اینكه تب تناسب اندام در بین اكثر افراد جامعه رواج پیدا كرده است، تاكید می‌كند: آناتومی بدن هر فرد به ورزش یك نوع واكنش نشان نمی‌دهد. برای مثال با گذراندن دو ماه ورزش ممكن است فردی سایز كم كرده، دیگری وزنش كاهش یابد و شاید فرد دیگری حتی یك كیلو هم وزن كم نكند. باید توجه داشت كه خیلی از افراد بر این باورند كه انجام تمرینات با دستگاه چربی‌‌های بدن را كاهش می‌دهد در صورتی كه بعد از كاهش چربی با انجام ورزش‌های قدرتی عضله‌سازی انجام می‌شود تا به این ترتیب بازگشت چربی انجام نشود.
ورزش در كشور ما علمی نیست
یك عضو كمیسیون بهداشت درباره خطرات و مصدومیت‌هایی كه حین ورزش بروز می‌كند، می‌گوید: در همه جای دنیا پزشكان ارتوپدی یا پزشكان عمومی با گذراندن دوره پزشكی وزرشی می‌توانند در زمینه ورزش و كاهش صدمات ورزشی در حین ورزش یا بعد از مصدومیت به فعالیت بپردازند اما نه تنها این مهم مغفول مانده است بلكه سالانه صدمات ورزش از آمار فراوانی برخوردار است. سیامك مره‌صدق می‌افزاید: در اغلب كشورهای دنیا، افراد قبل از اینكه كار خود را آغاز كنند تحت یك دوره آموزش كمك‌های اولیه قرار می‌گیرند اما در كشور ما چنین آموزش‌هایی وجود ندارد و همین عدم اطلاع از كم و كیف ورزش باعث بروز آسیب‌های متعدد و صدمات گوناگون بر اثر ورزش بر بدن افراد می‌شود. این در حالی است كه در كشورهای پیشرفته دنیا حتی مربیان درجه سه محلی هم بدون گذراندن چنین دوره‌های آموزشی نمی‌توانند به فعالیت بپردازند. او تاكید می‌كند: علمی شدن ورزش باید از سازوكارهای مطلوب برخوردار باشد و مسئولان امر در زمینه علمی شدن آن باید هر چه سریع‌تر اقدامات مطلوب را انجام دهند. به گفته این عضو كمیسیون بهداشت مجلس در زمینه عملی كردن ورزش باید كمیسیون اجتماعی و وزارت وزرش به عنوان متولیان امر ورزش در كشور هر چه سریع‌تر تمهیداتی در زمینه علمی كردن ورزش بیندیشند تا به این ترتیب از آسیب‌های ناشی از ورزش در جامعه كاسته شود.
