فواد ایزدی، استاد دانشگاه طی یادداشتی در روزنامه جام جم نوشت:
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حالی در آخرین روزهای مذاکرات هسته‌ای به کشورمان سفر می‌کند که سابقه عملکرد این نهاد باعث شده است ایران نتواند به آژانس اعتماد داشته باشد، زیرا آژانس در 12 سال گذشته نسبت به ایران بسیار بد عمل کرده است و به جای این‌که یک نهاد بین‌المللی بی‌طرف باشد در عمل به ابزاری در دست دولت آمریکا برای فشار بر ایران و ایجاد مشکل تبدیل شده است.
یکی از مشکلاتی هم که تفاهم لوزان داشت این بود که در رابطه با بحث تعلیق تحریم‌ها در عمل به آژانس حق وتو داده بود. در متن تفاهم لوزان، اولا بحث تعلیق تحریم‌ها مطرح بود نه لغو که این موضوع، یکی از خطوط قرمز مشخص ما را نقض کرده بود. مشکل دوم این بود که تعلیق به پروسه دیگری منوط شده بود مبنی بر این‌که ایران باید تمام کارهایی را که از او خواسته‌اند انجام دهد، بعد آژانس اقدامات ایران را راستی‌آزمایی کند و اگر تائید کرد آن‌گاه بعضی از تحریم‌ها تعلیق شود. اما این مشکل بود؛ زیرا نباید آژانس حق وتو پیدا می‌کرد. در این فرآیند اگر آژانس انجام اقدامات ایران را تائید نمی‌کرد بحث تعلیق تحریم‌ها انجام نمی‌شد؛ ضمن این‌که قضاوت درباره بحث پی.ام.دی هم به دست آژانس سپرده شده بود.
چیزی که ایران قبول کرده این است که اولا تحریم‌ها لغو شود و نه تعلیق.
دوم این‌که اجرائیات لغو تحریم‌ها باید با قدم‌هایی که ایران برمی‌دارد متناظر باشد به این معنا که مثلا وقتی ایران گام اول را اجرا می‌کند طرف مقابل بخشی از تحریم‌ها را لغو کند و بعد از این‌که ایران گام دیگری را برداشت طرف مقابل هم بخش دیگری از تحریم‌ها را لغو کند و در انتهای این پروسه، زمانی که ایران تمام تعهداتش را اجرا کرد طرف مقابل هم باید تمام تحریم‌ها را لغو کرده باشد. این روش صحیح و منطقی است.
آژانس هم می‌تواند در این فرآیند نظارت‌های خودش را داشته باشد. جمهوری اسلامی ایران عضو ان.پی.تی است و نظارت‌های آژانس را پذیرفته است؛ سالیان سال هم هست که آژانس به ایران آمده و بر فعالیت‌های هسته‌ای ما نظارت کرده است. منتها نکته اینجاست که ایران نباید به آژانس حق وتو بدهد و شرایط به‌گونه‌ای باشد که اگر آژانس، انجام تعهدات از سوی ما را تائید نکرد، کار ما معطل بماند.
این حالتی است که ما در مورد بحث پی.ام.دی آن را تجربه کرده‌ایم و الان 13ـ12 سال است که آژانس از فعالیت‌های ما بازرسی می‌کند و باز هم مدعی است. دلیل این وضعیت این است که آژانس، موضوعی را درست کرده در قالب پی.ام.دی و با وجود تمام اقداماتی که ما انجام داده‌ایم همواره مدعی است که ایران به سوالات در این زمینه پاسخ نداده است. باید در متن توافق این اتفاق بیفتد که دغدغه‌های آژانس چه در حوزه پی.ام.دی و چه در دیگر حوزه‌ها به صورت مشخص فهرست شود و باید در متن توافق قید شود و بر آن تاکید شود که اگر این مسائل حل شد، این پرونده بسته می‌شود و نباید حالتی که در قبل وجود داشت تکرار شود.
ما در گذشته شاهد بودیم که ابتدا آژانس چند مورد را مطرح کرد و ایران به آنها پاسخ داد، اما آژانس دبه کرد و باز هم موارد جدیدی را ارائه کرد که اگر چنین فرآیندی بخواهد دوباره تکرار شود هرگز پرونده این سوالات بسته نخواهد شد. بنابراین سفر آقای آمانو به تهران و مذاکرات او با مقامات کشورمان، لزوما اشکال ندارد، اما تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران باید این دقت را داشته باشد که به دست آقای آمانو حق وتو ندهد و در متن توافق هم ضمن این‌که کارهایی را که ایران باید انجام می‌دهد مشخص می‌کنند باید قید شود که وقتی ایران، کارهایش را انجام داد این پرونده بسته خواهد شد.
در تفاهم لوزان متن به گونه‌ای بود که به آژانس حق وتو داده شده بود و می‌توانست ما را بسیار معطل کند به این معنی که برای چند سال بگوید هنوز در حوزه پی.ام.دی قانع نشده است. در طرف مقابل هم کاری که باید انجام شود لغو تحریم‌هاست و این موضوعی است که هم رهبر معظم انقلاب بارها بر آن تاکید کرده‌اند و اخیرا هم مجلس شورای اسلامی با مصوبه‌ای، این موضوع را به صورت قانون درآورد. در متن توافق باید بر لغو و نه تعلیق تحریم‌ها تاکید شود و این مساله هم ذکر شود که اگر طرف مقابل به تعهداتش عمل نکرد نه تنها ایران براحتی و بدون هیچ مشکلی می‌تواند از توافق خارج شود بلکه طرف مقابل باید پاسخگو باشد که چرا تحریم‌هایی را که باید لغو می‌کرده لغو نکرده است.
متاسفانه براساس تفاهم لوزان ما بحث لغو را نداشتیم و از تعلیق صحبت شده بود و امیدواریم در متن جدید این مشکل حل شود.
