سکه‌ها یکی از منابع اصلی مورخان و باستان شناسان برای درک رخداد‌های هم عصر هستند و اکنون به نظر می‌رسد که از این منبع می‌توان به بسیاری از شئون اقتصادی یک کشور از جمله بحران‌های مالی نیز پی برد. در یک مطالعه جدید باستان شناسان با بررسی سکه‌های قرن اول پیش از میلادی امپراتوری روم، موفق به شناسایی یک بحران مالی بزرگ در این امپراتوری شدند که تاکنون از دید مورخان پنهان مانده بود.

 

 

به گزارش فرارو، مارکوس تولیوس سیسرو، سیاستمدار و فیلسوف رومی، در مقاله سال ۴۴ پیش از میلاد خود در مورد رهبری اخلاقی، به سکه‌هایی اشاره دارد که ارزش نوسانی داشتند. قرن‌ها بعد، این اشاره کوتاه، به یک بحث تاریخی طولانی دامن زد که به تازگی با استفاده از سکه‌ها بدان پاسخ داده شده است. مورخان مدت‌هاست در مورد اینکه سیسرو از نوشتن این جمله که «سکه‌ها به اطراف پرتاب می‌شدند، به طوری که هیچ‌کس نمی‌توانست بداند چه چیزی در دست دارد»، چه منظوری داشت، بحث کرده‌اند. بحثی که به نظر می‌رسد اکنون راه حلی برای پایان آن پیدا شده است.

 

دولت روم در سال ۹۱ قبل از میلاد در آستانه ورشکستگی بود، حداقل تا حدی به دلیل جنگ اجتماعی علیه متحدان ایتالیایی خود، که خواستار شهروندی همراه با قدرت رای دادن در انتخابات روم بودند. در سال ۸۹ قبل از میلاد، رم در بحران بدهی غرق شده بود، و اشاره سیسرو حاکی از آن بود که مردم اعتماد خود را به واحد پول خود، یعنی دناریوس نیز از دست داده بودند.

 

بوچر، باستان شناس دانشگاه لیورپول انگلستان و از نویسندگان اصلی این مطالعه توضیح می‌دهد: «سیسرو چگونگی نزدیک شدن تریبون‌های رومی به کالج پراتور‌ها را برای حل بحران، پیش از آنکه گراتیدیانوس راهکاری را ارائه کند، توضیح داده است. یک نظریه این است که گراتیدیانوس نرخ مبادله دناری نقره و برنز را (که اخیراً وزن آن کاهش یافته بود) ثابت کرد. نظریه دیگر این است که او روشی را برای تشخیص دناری‌های جعلی منتشر کرد و بنابراین ایمان به ضرب سکه را بازگرداند. متاسفانه، انتخاب کلماتی که سیسرو برای جمله بندی خود انتخاب کرده است، برای مورخان بسیار مبهم است در حدی که نمی‌توانند دقیقاً آنچه را که در جریان بود، تشخیص دهند. به هر حال هدف سیسرو از نوشتن در مورد این موضوع، روشن کردن تاریخ پولی نبود، او فقط از این حادثه به عنوان تصویری از رفتار بد یک قاضی رومی استفاده کرد.»

 

بر همین اساس، بوچر و همکارانش ترکیب سکه‌های ضرب شده در این سال‌ها را تجزیه و تحلیل کردند. آن‌ها از روش‌های نمونه‌برداری کم تهاجمی برای جلوگیری از آسیب دیدن آثار نقره‌ای گران‌بها، که سر‌های خدایان و رهبران رومی را حمل می‌کردند، استفاده کردند. این فلز برای اولین بار در سال ۲۱۱ قبل از میلاد به عنوان ارز رسمی امپراتوری معرفی شد، که ارزشی معادل ده سکه برنزی داشت. محققان دریافتند که تا قبل از سال ۹۰ پیش از میلاد، دناری از نقره خالص تشکیل شده بود، اما تنها پنج سال بعد میزان این خلوص ۱۰ درصد کاهش یافت.

 

متیو پونتینگ، دیگر باستان‌شناس دانشگاه لیورپول، نتیجه‌گیری می‌کند: «خلوص نقره دناری ابتدا به زیر ۹۵ درصد کاهش یافت، و سپس دوباره به ۹۰ درصد کاهش یافت و در برخی از سکه‌ها حتی به ۸۶ درصد رسید، که نشان‌دهنده بحران شدید ارز در این دوره امپراتوری است». مورخان می‌گویند کاهش عیار پول با سایر شواهد دال بر وجود بحران‌های مالی، از جمله اقدام غیرعادی دولت مبنی بر فروش زمین‌های عمومی برای خرید غلات در سال ۸۹ قبل از میلاد مطابقت دارد. افزایش عظیمی در تولید سکه نیز در سال ۹۰ قبل از میلاد اتفاق افتاد، زیرا در این دوره ما شاهد وجود ۲۳۷۲ قالب برای ساخت سکه هستیم که در مقایسه با ۶۷۷ قالب در سال قبل و ۸۴۱ قالب در سال بعد، رقمی بسیار شگفت آور است. همه این‌ها احتمالاً به دلیل مبارزات رم برای تأمین مالی جنگ‌های اجتماعی بود.

 

در سال‌های بعد، رومی‌ها یک بار دیگر عیار پول خود را در طول جنگ‌های داخلی بین پومپه و ژولیوس سزار کاهش دادند. در این زمان امپراتوری روم به فتوحات بیشتر و گرفتن مالیات از شهروندان برای اطمینان از ثبات مالی خود روی آورد. اما این کاهش عیار به اندازه سکه‌های ضرب شده در سال ۸۷ قبل از میلاد نبود. بوچر می‌گوید: «عیار سکه‌های ضرب شده در این زمان به دلیل اینکه هیچ‌کس نمی‌توانست مطمئن باشد که دیناری‌هایی که در دست دارد خالص است یا نه، رو به کاهش بود. این تنها تفسیری است که اکنون می‌توانیم از گفته‌های سیسرو داشته باشیم.» نکته قابل توجه این است که در حول و حوش زمانی که گراتیدیانوس فرمان خود را منتشر کرد، استاندارد ظرافت به شدت افزایش یافت و کاهش عیار را معکوس کرد و دوباره دناریوس را به ارز باکیفیت بازگرداند.