روزنامه توسعه ایرانی: نشست تازه کمیسیون مشترک برجام روز چهارشنبه (26 آذر) به شکل ویدئوکنفرانس برگزار خواهد شد؛ اما در فضایی کاملا متفاوت از نشست قبلی.
نشست قبلی این کمیسیون بیش از سه ماه پیش، یعنی 11 شهریور سال جاری در هتل کوبورگ وین اتریش برگزار شد؛ زمانی که هنوز انتخابات آمریکا برگزار نشده بود و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز به تازگی طی توافقی که میان وی و مقامات ایران حاصل شده بود، اعلام کرده بود که قرار است به دو سایت موردنظر این آژانس در ایران دسترسی پیدا کند.
در این سه ماه اما تغییرات مهمی رخ داده است؛ یکی انتخابات آمریکا و پیروزی بایدن است و دیگری مصوبه ضدبرجامی مجلس ایران که رابطه سه ماه پیش ایران و آژانس را رو به شکرآب شدن می‌برد. اتفاق دیگری که در این مدت افتاده است، ترور یک دانشمند هسته‌ای است که به روایت ایران نقش بسزایی در پیشبُرد برنامه هسته‌ای کشورمان داشته است.
در نشست 11 شهریور اعضای برجام خرسند از سفر تازه گروسی به ایران و توافق ایران و آژانس برای بازرسی از دو سایت مدنظر آژانس، استقبال خود را از این همکاری اعلام کردند.
آنها همچنین در نشست قبلی با توجه به تلاش‌های دولت آمریکا برای اعمال تحریم‌های تازه بر ایران و ممانعت از پایان تحریم تسلیحاتی ایران، تاکید کردند که ترامپ از برجام خارج شده و دیگر عضو برجام نیست.
یک مصوبه و یک اروپای نگران
حالا اما به نظر می‌رسد با توجه به تحولات تازه، فضایی که چهارشنبه این هفته بر نشست کمیسیون مشترک برجام حاکم باشد، کاملا متفاوت از نشست شهریورماه است.
مجلس ایران اخیرا مصوبه «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» را تصویب کرده که به تایید شورای نگهبان رسیده و از سوی رئیس مجلس نیز ابلاغ شده است.
بر اساس آن سازمان انرژی اتمی ایران، موظف شده که تامین اورانیوم با غنای 20 درصد را به طور کامل و بدون تاخیر آغاز کند. همچنین این سازمان موظف شده که عملیات نصب، تزریق گاز، غنی‌سازی و ذخیره‌سازی مواد را تا درجه غنای موردنیاز، با حداقل ۱۰۰۰ دستگاه ماشین‌های نسل دوم پیشرفته ( IR-۲m ) آغاز کند و همچنین در همین بازه زمانی، عملیات غنی‌سازی و تحقیق و توسعه با ماشین‌های نسل ششم (IR-۶ )را با حداقل ۱۶۴ ماشین از این نوع آغاز کند و آن را ظرف مدت یک سال پس از تصویب این قانون به ۱۰۰۰ دستگاه ماشین توسعه بدهد.
مصوبه مجلس همچنین توقف بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و لغو اجرای پروتکل الحاقی را نیز دربرداشت. همزمان سازمان بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که ایران به اطلاع دیدبان هسته‌ای سازمان ملل رسانده که قصد نصب سه آبشار دیگر از سانتریفیوژهای پیشرفته IR-۲m در نیروگاه زیرزمینی خود در نطنز دارد.
این گزارش در ادامه مصوبه مجلس، هشدار تند تروئیکای اروپایی را دربرداشت. هفته گذشته فرانسه، انگلیس و آلمان در بیانیه‌ای مشترک مدعی شدند اعلام اخیر ایران مبنی بر اینکه در نظر دارد یک زنجیره جدید از سانتریفیوژهای پیشرفته در تاسیسات نطنز نصب کند، مغایر با توافق هسته‌ای و بسیار نگران‌کننده است.
آنها همچنین نسبت به مصوبه اخیر مجلس هشدار داده و تاکید کردند که در صورت اجرای آن برنامه هسته‌ای ایران به شکل قابل‌توجهی گسترش می‌یابد و دسترسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی محدود می‌شود.
از 11 شهریور که نشست قبلی کمیسیون مشترک برجام برگزار شد تا به امروز تحولات مهمی درخصوص توافق هسته‌ای با ایران رخ داده که اصلی‌ترین آنها انتخابات آمریکاست. نشست روز چهارشنبه این کمیسیون، به شدت تحت‌تاثیر این تحولات خواهد بود
افشای یک گزارش محرمانه
گذشته از اینها اصطکاک روزهای اخیر میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز قابل‌توجه است. در حالی که توافق حدود چهار ماه پیش ایران و آژانس بر سر دو سایت ادعایی، حتی با استقبال چین و روسیه نیز مواجه شد و طرف‌های برجام آن را به حسن نیت ایران تعبیر کردند، اکنون اما، «تردید در همکاری» جای آن استقبال‌ها را گرفته است.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس در گفت‌وگویی با اسکای نیوز تاکید کرد که ایران نباید تهدید خود برای افزایش غنی‌سازی اورانیوم و اخراج بازرسان آژانس را عملی کند. او همچنین درباره طرح اقدام راهبردی مجلس برای تعیین ضرب‌الاجل لغو تحریم‌ها و توسعه فعالیت‌های هسته‌ای ایران، تصریح کرد: «اگر این اقدامات اجرا شوند، ایران بیش از پیش از تعهداتی که در زمان پیوستن به توافق [هسته‌ای] پذیرفت، منحرف خواهد شد.»
گروسی ادامه داد: «اگر قرار به کاهش بازرسی‌های آژانس باشد ما به روشنی باید در این زمینه اطلاع‌رسانی کنیم. باید درباره آنچه قرار است رخ دهد با جهان شفاف باشیم. این تصمیم به هیچ کس از جمله ایران کمکی نمی‌کند.»
در همین راستا کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین نسبت به این اظهارات گروسی واکنش نشان داد و گفت: «تنها نقش آژانس در برجام، نظارت و راستی‌آزمایی اقدامات مرتبط هسته‌ای و ارائه گزارش‌های به‌روز شده در این مورد است و ارائه هرگونه ارزیابی و تحلیل، خارج از ماموریت محوله به این سازمان تحت توافق یاد شده است.» از سوی دیگر ایران تاکید می‌کند که گزارشش به آژانس درباره نصب سانتریفیوژهای جدید در نطنز محرمانه بوده و نباید در رسانه‌ها درز می‌کرده است. ایران با گلایه‌مندی از آژانس بابت این موضوع، اعلام کرده که به زودی پیگیری‌های حقوقی را در این خصوص دنبال خواهد کرد.
الیوت آبرامز، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران و ونزوئلا هفته پیش تاکید کرد که کشورش باید فشار روی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران را حفظ کند و برای این کار لازم است با اروپایی‌ها هماهنگ باشد
برجام و سیاست متضاد دو دولت آمریکایی
در کنار این تنش‌ها میان ایران با آژانس و اتحادیه اروپا، جک سالیوان گزینه موردنظر جو بایدن، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا، برای مقام مشاور امنیت ملی کاخ سفید هفته گذشته اعلام کرد که دولت جدید واشنگتن می‌خواهد با پیوستن دوباره به توافق هسته‌ای ایران (برجام) و محترم شمردن بند‌های آن، شرایطی ایجاد کند که ایران نیز دوباره به تعهداتش بازگردد.
برخلاف او، الیوت آبرامز، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران و ونزوئلا هفته پیش تاکید کرد که کشورش باید فشار روی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران را حفظ کند.
او ادامه داد که برای این کار «لازم است با اروپایی‌ها به خصوص انگلیس، فرانسه و آلمان که در مذاکرات با ایران در سال ۲۰۱۵ شرکت داشتند هم هماهنگ باشیم.»
این سیاست دوگانه آمریکا در قبال برجام، نصب سانتریفیوژهای جدید در نطنز، مصوبه جدید مجلس و همینطور تروری که اخیرا در ایران رخ داد، همگی نشست روز چهارشنبه را تحت‌الشعاع خود قرار خواهد داد. این تحولات حاکی از این است که فضای آرامی مانند آنچه که در نشست شهریورماه حاکم بود، بر نشست پیش رو حاکم نخواهد بود.
