صبح نو: «کشف نسخه باستانی از دیوان حافظ» خبری کوتاه بود اما نظر ما را جلب کرد و البته نکات جذاب دیگر درباره این نسخه باعث شد کمی بیشتر درباره‌اش تحقیق کنیم. اجمالا بدانید قیمت کنونی حافظ کشف‌شده یک میلیون یورو است، یعنی این حافظ به قیمت وجه رایج مملکت ما با احتساب هر یورو 14 هزار تومان، می‌شود 14 میلیارد تومان. واقعا نجومی است. خلاصه اگرچه حافظ در دوره زندگی‌اش جزو طبقات متوسط جامعه محسوب می‌شده اما احتمالا فکرش را هم نمی‌کرده 15قرن بعد برای نسخه‌ای از اثرش یک میلیون یورو قیمت تعیین شود.

دیروز آرت‌نت نیو گزارشی منتشر کرد که نشان می‌داد نسخه‌ای باستانی از دیوان حافظ در هلند کشف شده و کاشف آن هم «‌آرتور برند»‌ که یک کارآگاه هنری هلندی است که با لقب «ایندیانا جونز دنیای هنر»‌ شناخته می‌شود. طبق گزارش ایسنا، آرت‌نت نیو،‌ در گزارشی ادعاهایی مطرح کرده است مبنی بر اینکه این اثر که در حقیقت یک دیوان حافظ دست‌نویس، طلاکاری‌شده و متعلق به قرن چهاردهم است، در سال ۲۰۰۷ ربوده شد.

کارشناسان ارزش این کتاب را یک میلیون یورو برآورد کرده‌اند و دیگر اینکه باوجود تجربه و مهارت «‌برند» در زمینه کشف آثار هنری گمشده، کشف محل نگهداری این کتاب قدیمی چالش‌برانگیز بود؛ حتی ادعا شد که دولت ایران نیز به دنبال این اثر گمشده است. این کارآگاه هنری بیان کرده است: «کشف این کتاب در حقیقت یک رقابت محسوب می‌شد، اما خوشبختانه کسی اطلاع نداشت که من نیز به دنبال آن هستم.» همچنین بنا به نوشته وب‌سایت «آرتور برند» این کارآگاه هلندی جست‌وجو برای کشف دیوان تاریخی حافظ را زمانی آغاز کرد که یک واسطه ایرانی در سال ۲۰۱۸ از او پرسش‌هایی درباره این اثر کرده بود.

پای یک ایرانی در میان است؟

آنطور که رسانه‌های هلندی گزارش داده اند، ظاهرا این دیوان حافظ قدیمی که در سال 2007 ربوده شده است به «جعفر قاضی»، یک مجموعه‌دار ایرانی که در شهر«مونیخ» زندگی می‌کرد، تعلق داشته است. زمانی که این مجموعه‌دار ایرانی در سال ۲۰۰۷ و در سن ۸۶ سالگی درگذشت، از او مجموعه‌ای ارزشمند از نسخه‌های باستانی اسلامی و ایرانی به جا ماند، اما بستگان «قاضی» پس از مدت کوتاهی متوجه شدند تمام این مجموعه به سرقت رفته است.

پلیس موفق شد سارق این مجموعه را در سال ۲۰۱۱ ردیابی، دستگیر و ۱۷۵ کتاب و نسخه را بازیابی کند اما «دیوان حافظ» که مهم‌ترین اثرمجموعه این مجموعه‌دار ایرانی محسوب می‌شود، در میان آثار کشف‌شده نبود. هر چند جست‌وجوهای ما برای کشف اطلاعاتی درباره آقای قاضی بی‌نتیجه ماند اما ظاهرا «قاضی» به میل خود دو کتاب را به دولت ایران اهدا کرد که به دنبال آن، تقاضای بازگردانده‌شدن تمامی این مجموعه از سوی دولت ایران مطرح شد. این درخواست از سوی دادگاه آلمان رد شد.

ویژگی‌های حافظ باستانی

آنطور که گفته شده قدمت این اثر به ۱۴۶۲ یا ۱۴۶۳ میلادی بازمی‌گردد. از آنجایی که حافظ در سال ۱۳۸۹ میلادی درگذشته است، این کتاب را یکی از قدیمی‌ترین نسخه‌های موجود از «دیوان حافظ» می‌توان محسوب کرد. طبق آنچه خبرآنلاین در گزارش خود برای این نسخه نوشته است، استادِ مرحوم سلیم نیساری که کپی این نسخه را در اختیار داشته و از آن در تصحیحش استفاده کرده، این نسخه را از لحاظ قدمت سی‌امین نسخۀ دیوان حافظ می‌داند.

بر طبق آنچه از فیلم‌های این حافظ کشف شده، برخی صفحات این نسخه نفیس و ارزشمند دیوان طلاکوبی شده است. قطع این نسخه گرانبها، ۲۱ در ۱۳ سانتی‌متر است و حاوی ۱۵۹ صفحه زرین دست‌نویس است. طبق تخمین‌ها این نسخه در سال ۱۴۶۲ یا ۱۴۶۳ میلادی تهیه شده است. دومینیک برویز بورکشو، استادیار ادبیات فارسی در دانشگاه آکسفورد هم درباره این نسخه از حافظ گفت: اگرچه این نسخه قدیمی‌ترین نیست اما جزو اولین‌های دیوان حافظ است که آن را نادر و باارزش می‌کند.