تسنیم: علت بی خوابی یا اختیارى است و یا اراده فرد در ایجاد آن دخالت دارد و یا غیر اختیاری است که بر اثر عارضهاى به وجود مىآید.
بی خوابی اختیارى را می‌توان به 3 دسته تقسیم کرد:
1. در صورتى است که فرد به کارهاى صنعتى و هنرى مشغول است و مزاجش خشک باشد، خواب کم برایشان کفایت می‌کند که یک امر طبیعى است.
2. اگر شخص خود را به کم خوردن عادت داده باشد در نتیجه مغز خشک شده و خواب شخص کم مىشود.
3. اما صورت سوم اختیارى زمانى است که شخص پُرخورى می‌کند، معده سنگین می‌شود و از هضم باز مىماند در نتیجه شخص مدام در خواب پهلو به پهلو مىشود تا اینکه خوابش نمىبرد. و اما اسبابى که بر انسان عارض و باعث بى‌خوابى مىشود عبارت است از گرفتارى، ترس، شادى و خوشحالى و تفکر در امرى.
زهرا رئیسیان عضو فعال انجمن تحقیقات طب سنتی ایران با اشاره به اینکه با مطالعه بی‌خوابی در منابع مختلف طب سنتی در می‌یابیم که عدم رعایت سته ضروریه معادل عدم رعایت بهداشت خواب در طب امروزی است، ادامه داد: بیماری‌های عفونی، تب، اختلالات دردناک، اضطراب و افسردگی، بیماری‌های سیستم عصبی و کانسرها از علل بی‌خوابی محسوب می‌شوند.
از نظر حکمای طب سنتی علت اصلی بی‌خوابی سوء مزاج مغز است، بنابراین نوع سوء مزاج در بروز علائم بی‌خوابی موثر است. حرارت و خشکى مراکز عصبى به خصوص خشکى در پردههاى مغز سبب کم خوابى یا بی‌خوابى مىشود. در این حالت باید از داروها و غذاهاى رطوبى و سرد مزاج استفاده کرد و بدن را باید از خلط غالب پاک سازی کرد.
اساس درمان بی‌خوابی در طب سنتی رطوبت بخشیدن به دماغ است که علاوه بر مفردات خواب آور که به صورت خوراکی یا استنشاقی اثر می‌کنند ماساژ کف پا، مشت و مال بدن و استحمام معتدل، نیز در درمان بی‌خوابی موثرند.
