روزنامه همشهری: درحالی‌که به‌نظر می‌رسید وزارت بهداشت قصد دارد ظرف ۳ماه اتاقهای عمل را مجهز به دوربین کند، اما حالا بنا بر‌گفته معاون درمان، این دوربین‌ها تنها در مبادی ورودی و خروجی نصب می شوند و از ورود افراد متفرقه به اتاق عمل جلوگیری می‌کنند.
ماحصل جلسه ۸ شهریور امسال نمایندگان دادستانی کل کشور، سازمان تعزیزات حکومتی و سازمان نظام‌پزشکی و همچنین نامه ابلاغ‌شده (در تاریخ ۱۴شهریور) از سوی سرپرست مرکز نظارت و اعتباربخشی امور درمان در وزارت بهداشت، الزام نصب دوربین ظرف مدت ۳ماه در اتاقهای عمل تحت پوشش دانشگاه‌های علوم‌پزشکی سراسر کشور بود، اما در کمتر از یک‌ماه از صدور این نامه، اینطور به‌نظر می‌رسد که مرکز نظارت و اعتباربخشی امور درمان از مواضع خود عقب‌نشینی کرده و در نامه‌ای دیگر ضوابط نصب دوربین را به فضای عمومی بیمارستان‌ها ازجمله راهروها و مبادی ورودی اتاقهای عمل تقلیل داده است؛ موضوعی که از همان ابتدا هم چالش‌برانگیز بود و مخالفان و موافقانی داشت.
چرا اتاقهای عمل دوربین‌دار نشدند؟
آن زمان دلایل مختلفی براساس شکایت‌های مطرح‌شده از سوی بیماران، برای نصب این دوربین‌ها اعلام شد. علی سالاریان، معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی درباره جلسه‌ای که منجر به ضرورت نصب دوربین در اتاقهای عمل بود، گفته بود: «با وجودی که می‌دانیم نصب دوربین‌ها مضراتی دارد، ترجیح دادیم فواید آن را در نظر بگیریم و چنین موضوعی را تصویب و ابلاغ کنیم تا افراد فاقد صلاحیت دست به جراحی نزنند.»
این در حالی است که بیماران شکایت‌هایی هم از روند جراحی‌ها دارند؛ ازجمله اینکه برخی اعمال جراحی از سوی پزشکان اصلی انجام نمی‌شود و رزیدنت‌ها و دستیاران پزشکان این عمل‌ها را برعهده دارند یا افراد متفرقه در اتاق عمل حضور دارند و حتی آزارهای کلامی و غیراخلاقی حین بیهوشی بیماران هم از سوی اعضا و کادر درمان حاضر در اتاق جراحی صورت می‌گیرد. اما منتقدان هم نصب دوربین را تجاوز به حریم بیمار می‌دانستند و اینکه نمی‌تواند تأثیر چشمگیری در از بین بردن تخلفات یا افزایش کیفیت خدمات اتاق عمل داشته باشد.
هر چند به‌گفته سعید کریمی، معاون درمان وزارت بهداشت به همشهری «تغییری در سیاست‌های نصب دوربین در اتاقهای عمل صورت نگرفته و از همان ابتدا هم قرار نبود دوربین‌ها بالای سر بیمار و تخت‌های جراحی نصب شوند.» او تأکید می‌کند: «نامه جدید هم به‌معنای انصراف از نصب دوربین‌ها نیست، بلکه ابهامات نقاطی راکه باید دوربین‌ها نصب شوند برطرف کرده است. از همان ابتدا نگرانی از حضور افراد غیر ذی‌صلاح در اتاقهای عمل بود که با نصب دوربین در این نقاط قابل کنترل است.»
این در حالی است که علی سالاریان، معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی پیش از این از نصب دوربین‌ها در اتاقهای جراحی خبر داده و گفته بود: «این دستگاه‌ها طوری تنظیم می‌شوند که فقط چهره افرادی که در اتاق عمل حضور دارند یا رفت‌وآمدها در اتاق عمل را ثبت و ضبط کنند و از بیمار و بدن او تصویری ثبت نخواهد شد.» به‌گفته این مسئول، نصب دوربین در اتاق عمل در برخی کشورها مرسوم است و تصویربرداری در اتاق عمل به‌گونه‌ای خواهد بود که بدن بیمار مشاهده نشود. او حالا نامه جدید را به نوعی عقب‌نشینی وزارت بهداشت از تصمیم قبلی عنوان کرده و گفته: «شاید نگرانی‌ها بابت افشای اطلاعات اتاق عمل، باعث اتخاذ چنین تصمیمی شده است.»
محرمانگی بهانه خوبی برای نصب‌نشدن دوربین‌ها نیست
اتاق عمل یکی از پرخطرترین بخش‌های بیمارستان از نظر بروز خطاهای تهدید‌کننده ایمنی و سلامت بیماران است. این خطاها می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای تیم جراحی و بیماران داشته باشد. از مهم‌ترین و پرخطرترین خطاهای رایج در اتاق عمل می‌توان به اشتباه عمل کردن بیمار، اشتباه عمل‌کردن عضو، سقوط بیمار، باقی‌ماندن جسم خارجی در محل عمل و نبود پزشک متخصص یا حتی انجام‌نشدن جراحی از سوی خود پزشک اشاره کرد. انجام کل اعمال جراحی از سوی رزیدنت‌ها و دستیار پزشک و همچنین حضور افراد غیر ذی‌صلاح در اتاق عمل، استفاده از تجهیزات نامناسب، متناسب نبودن تعداد کادر درمانی در اتاق عمل و حتی ناآشنایی کارکنان به استفاده مناسب از تجهیزات و... هم ازجمله مشکلات مطرح‌شده درباره اعمال جراحی و اتاقهای عمل است.
مطالعه‌ای که سال 97با عنوان انواع خطاهای پزشکی و علل آن در اتاق عمل منتشر شد، نشان می‌داد، مهم‌ترین خطاهای اتاق عمل، انسانی و مهارتی بوده تا خطاهای فنی. این مطالعه نشان داد که نداشتن اطلاعات کافی، سهل‌انگاری، بی‌توجهی، مشکل مدیریت تجهیزات، بی‌تجربگی و تازه‌کار بودن، اجبار به انجام چندین کار همزمان و خستگی و فقدان متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، بیشترین علت بروز خطا در اتاقهای عمل بوده است؛ هر چند که تمامی خطاهای رایج در اتاق عمل با مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح در ابعاد مختلف قابل پیشگیری هستند و مطابق ماده ۴۹۵ قانون مجازات هم هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می‌دهد، موجب تلف شدن یا صدمه بدنی شود، ضامن دیه خواهد شد، با وجود این، برخی مشکلات در اتاقهای عمل به قوت خود باقی است و بر این اساس در جلسه‌ای که اوایل شهریور درباره ضرورت‌های نصب دوربین در اتاقهای عمل برگزار شد، نماینده سازمان نظام‌پزشکی هم حضور داشت و در این‌باره دلایلی را مطرح کرد.
علی سالاریان، معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی کشور آن زمان گفته بود: «گزارش‌ها و شکایاتی از حضور افرادی غیر ذی‌صلاح با عناوینی مثل دستیار پزشک به‌ویژه هنگام اعمال جراحی زیبایی افزایش پیدا کرده است. به‌طور کلی این افراد نباید در اتاق عمل حضور داشته باشند؛ چه برسد به اینکه در کار و پروسه عمل دخالت هم داشته باشند. بر این اساس با وجود اینکه می‌دانیم نصب دوربین‌ها مضراتی دارد، ترجیح دادیم فواید آن را در نظر بگیریم و چنین موضوعی را تصویب و ابلاغ کنیم تا افراد فاقد صلاحیت دست به جراحی نزنند.»
البته به‌گفته سالاریان قرار بود با هدف حفظ حریم بیمار، دوربین‌ها طوری تنظیم شوند که فقط تیم جراحی و چهره افرادی که در اتاق عمل حضور دارند یا رفت‌وآمدها در اتاق عمل را ثبت و ضبط کنند و از بیمار و بدن او تصویری ثبت نشود. اما حالا به‌گفته این مسئول، وزارت بهداشت تصمیم خود را تغییر داده و دیگر از نصب دوربین در اتاقهای عمل خبری نیست. او درباره دلایل این تغییر تصمیم به مهر گفته: «حق بیمار است که از هویت افرادی که در اتاق عمل حضور دارند، آگاه باشد. این اقدام برای همکاران ما نیز مهم است که از ورود افراد غیرپزشک به اتاقهای عمل از طریق دوربین‌های نظارتی جلوگیری شود، اما نمی‌دانم چرا دوستان وزارت بهداشت این تصمیم را گرفته‌اند و اگر به بهانه محرمانگی هویت بیمار بوده باشد، بهانه خوبی نیست.»
او درباره اینکه آیا وزارت بهداشت قبل از نامه اخیر موافق نصب دوربین در اتاقهای عمل بوده است یا خیر هم گفت: «در جلسه‌ای که با دادستانی و وزارت بهداشت داشتیم، گزارش‌هایی از دخالت افراد غیرموجه در اتاقهای عمل مطرح و درباره نصب دوربین در اتاقهای عمل تصمیم‌گیری شد. قرار بود این دوربین‌ها به‌گونه‌ای نصب شوند که بدن بیمار در تصاویر دیده نشود و قواعد محرمانگی حفظ شود. شاید دوستان وزارت بهداشت نتوانسته‌اند از نظر فنی، دوربین‌ها را طوری نصب کنند که هویت بیمار در تصاویر دوربین قرار نگیرد یا نگرانی‌هایی از بابت افشای اطلاعات اتاق عمل وجود داشته است.»
قرار نبود بالای سر بیماران دوربین نصب شود
البته سعید کریمی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، نامه جدید مرکز نظارت و اعتباربخشی امور درمان را تغییر سیاست این وزارتخانه درباره موضوع نصب دوربین‌ها در اتاقهای عمل نمی‌داند و در این‌باره به همشهری توضیح می‌دهد: «در نامه اول که 14شهریور ابلاغ شد، ابهاماتی درباره نصب دوربین‌ها در قسمت‌های مختلف اتاق عمل وجود داشت که در نامه اخیر این ابهامات برطرف شده است. از اول هم قصدی برای نصب دوربین در داخل اتاق جراحی نداشتیم؛ چراکه ممکن است بیمار پوشش مناسب نداشته باشد.
اتاق عمل به‌عنوان یک مکان خصوصی برای بیمار مطرح است و نصب این دوربین‌ها قرار بود در نقاطی انجام شود که به حریم بیمار تجاوز نشود.» کریمی با بیان اینکه چالش‌های مطرح‌شده پس از نامه اول معاونت درمان مبنی بر نصب دوربین در اتاقهای عمل درست نیست، تأکید می‌کند: «هدف اصلی از نصب دوربین‌ها نظارت و ممانعت از ورود افراد متفرقه به اتاق جراحی است که در مبادی ورودی و خروجی قابل کنترل خواهد بود.» او در پاسخ به این سؤال که چه ضرورتی بر نصب دوربین‌های جدید در مراکز درمانی وجود دارد و آیا تردد افراد متفرقه نمی‌تواند از سوی مسئولان نظارتی و فنی مدیریت شود، توضیح می‌دهد: «نصب دوربین چندان هزینه‌بر نیست و حتی در خانه‌های مسکونی هم اقدام به نصب دوربین می‌کنند.
دستورالعمل نصب دوربین هم مربوط به سال 95است که همین حالا در بخش‌های مختلف بیمارستان دوربین وجود دارد. در این‌باره ما تأکید مجدد کردیم.» پیش از این یکی از دلایل نصب دوربین در اتاقهای عمل گزارش و شکایت‌های مطرح‌شده مبنی بر انجام نشدن اعمال جراحی از سوی پزشک اصلی، انجام عمل جراحی از سوی رزیدنت‌ها و حتی دخالت افرادی تحت عنوان دستیار پزشک بود که معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی کشور هم در جلسه 8شهریور به آن اشاره کرده بود. معاون درمان وزارت بهداشت درباره اینکه چنین شکایت‌هایی با نصب نشدن دوربین در داخل اتاقهای عمل چگونه مدیریت خواهد شد هم عنوان می‌کند: «ممنوعیتی برای ورود دستیار پزشک یا رزیدنت به اتاق عمل وجود ندارد.
رزیدنت‌ها به‌صورت قانونی زیرنظر استادان پزشک در حال آموزش هستند. در عمل‌های جراحی هم مهر پزشک و رزیدنت خورده می‌شود؛ چون هر دو نفر در عمل (یکی برای انجام عمل و دیگری برای آموزش) شرکت داشته‌اند. تأکید بر نصب دوربین‌ها در مبادی ورودی اتاقهای عمل بیشتر برای پیگیری و نظارت بر واردنشدن افراد متفرقه به اتاقهای عمل بوده است.»
او ادامه می‌دهد: «در این‌باره بعضا دیده می‌شود که افراد و تکنیسین‌های متفرقه با نام شرکت‌ها و به بهانه نصب برخی تجهیزات وارد اتاق عمل می‌شوند و دخالت‌هایی در اعمال جراحی دارند؛ آن هم بدون نظر و هماهنگی رئیس اتاق عمل یا بیمارستان. نصب دوربین‌ها در مبادی ورودی و خروجی اتاقهای عمل با هدف افزایش ایمنی بیماران صورت می‌گیرد و در نقاطی که بیمار به دلایل انجام عمل جراحی پوششی نداشته باشد، هیچ دوربینی نیست و نصب هم نخواهد شد.