روزنامه آرمان؛ زهرا سلیمانی: شاید بتوان توسعه یافتگی یک جامعه را با کم و کیف احترام به تفاوت ها در آن جامعه سنجید. این تفاوت ها در قالب تمایز های فکری و جسمی گسترده در جوامع مشاهده می شود. اکنون دیگر روزگار آن گذشته است که افراد یک جامعه از متفاوت ها هراس داشته باشند، با وجود این، هنوز هم که هنوز است در بسیاری از جوامع متفاوت ها به انحای مختلف طرد می شوند. برای مثال چپ دست ها به دلیل در اقلیت بودن در بسیاری موارد با مشکلات عدیده ای روبه رو هستند. فضای شهری و به طور کلی ابزارها و امکاناتی که شهروندان می توانند مورد استفاده قرار دهند برای راست دست ها تدارک دیده شده است. حال آنکه چپ دست ها تنها یک تفاوت جزوی دارند و با تغییرات کوچک می توان امکانات را در دسترس آنها قرار داد.

چپ‌دستی به مفهوم تمایل طبیعی افراد در استفاده از دست چپ برای انجام کارهای گوناگون و به ویژه نوشتن است. به طور طبیعی، بیشتر انسان‌ها راست‌دست هستند و یکسان‌دستان گروه خیلی کوچکی از انسان‌ها هستند که توانایی استفاده از دست چپ و راست را به طور یکسان دارند. حدود ۱۰درصد جمعیت جهان چپ‌دست هستند. از نظر این افراد برخی ابزارها و امکانات ناعادلانه ساخته شده است و آنها را با چالش های فراوانی روبه رو می کند. سیزدهم اوت مصادف با ۲۳ مرداد به منظور افزایش آگاهی درباره این تفاوت و مشکلاتی که گاهی افراد چپ‌دست با آن مواجهند، روز جهانی چپ‌دستان نامگذاری شده است. روز جهانی چپ‌دستان برای اولین بار در سال ۱۹۷۶ میلادی ثبت شد. هدف از نامگذاری این مناسبت، مشکلاتی بود که اغلب چپ‌دستان با آن مواجه می شوند. در اغلب جوامع، بسیاری از ابزار و تجهیزات از جمله قیچی، موچین، اره و سایر تجهیزات ورزشی، مناسب افراد راست‌دست ساخته شده و همین موضوع باعث شده است که چپ‌دستان با مشکلات زیادی مواجه شوند یا مجبور باشند که برخی کارها را به سختی و با دست راست انجام دهند.

چگونگی تولد فرزند چپ‌دست

محققان با بررسی کدهای ژنتیکی در افرادی که به اختلال نادر situs inversus مبتلا هستند، سرنخ هایی درباره دلیل علمی چپ‌دستی کشف کردند. situs inversus شرایط نادری است که در آن قلب، کبد و کیسه صفرا در نیمه مقابل قرار دارند. مطالعه کدهای ژنتیکی این افراد نشان می دهد برخی از کدهای ژنتیکی غیرطبیعی افراد مبتلا به situs inversus، در افراد چپ‌دست نیز وجود دارد. در اثر همین عدم تقارن، دسته ای از فیبرهای عصبی تفکیک کننده نیمکره راست و چپ در چپ‌دستان ضخیم تر است و همین امر سبب می شود که ارتباط بین دو نیمکره راست و چپ در این افراد سریع تر باشد. گروهی دیگر از محققان با بررسی دو قلوهای یکسان به این نتیجه رسیده اند که چپ‌دستی ۲۵ درصد ریشه ژنتیکی دارد و می تواند تصادفی نیز باشد. محققان سوئدی احتمال می دهند که افسردگی و استرس در دوران بارداری احتمال تولد فرزند چپ‌دست و فرزند راست- چپ‌دست را افزایش می دهد. همچنین این مطالعه نشان می دهد بارداری در سنین بالا و وزن کم نوزاد هنگام تولد، از دیگر عوامل تاثیرگذار در چپ‌دستی است. با توجه به تحقیق انجام شده از سوی روانشناسان آمریکایی باید گفت که چپ‌دست‌ها خلاق تر از افراد راست‌دست هستند. همچنین افراد چپ‌دست دارای تفکر واگرای به معنای ارائه راه حل‌های جدید در حل مساله هستند. در ضمن از لحاظ ژنتیک اگر پدر و مادر هر دو چپ‌دست باشند، نصف فرزندان آنها هم احتمالا چپ‌دست خواهند بود. اگر پدر و مادر هر دو راست‌دست باشند فقط دو درصد فرزندانشان چپ‌دست می شوند. بر اساس بررسی های انجام شده چپ‌دستی در مردان دو برابر زنان است. همچنین چپ‌دست‌ها در رویارویی با هیجان ها بهتر از همتایان راست‌دست خود هستند و به‌طور ذاتی در بازی های ویدئویی عملکرد مناسبی دارند. تشابه ها و تفاوت‌های روانشناسی بين چپ‌دست‌ها و راست‌دست‌ها وجود دارد. چپ‌دست‌ها و راست‌دست‌ها به ‌طور متفاوتی به دنيا نگاه می ‌کنند. همچنين افراد چپ‌دست در مواجهه با شرايط و موضوعات ترسناک، بيشتر دچار وحشت می شوند. به طور کلی، افراد چپ‌دست انعطاف ‌پذيرتر، باهوش‌ تر و سازگارتر از افراد راست‌دست هستند. این در حالی است که مطالعات محققان دانشگاه ییل در سال ۲۰۱۳ میلادی نشان می‌دهد احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی، اختلال بیش فعالی و برخی اختلالات خلقی در چپ‌دستان بیشتر است.

زندگی در دنیای راست‌دست‌ها

در دنیای راست‌دست‌ها به زحمت می توان برای افراد چپ‌دست با اقلیت ۱۰درصدی به فکر چاره بود. برای مثال خود بنده به عنوان یک چپ‌دست در مواقع گوناگون از جمله حضور در جلسه کنکور، کار با موس کامپیوتر، هم زدن غذا روی اجاق گاز و حتی رانندگی با مشکلات عدیده رو به رو هستم و نمونه بارز این تفاوت را می توان در جلسه کنکور مشاهده کرد. با توجه به اینکه در سال های اخیر در دفترچه کنکور گزینه‌ای برای متقاضیان چپ‌دست تیک خورده می شود تا شرایط متناسب با نیاز آنها فراهم شود، اما در سال های گذشته این گزینه چندان برای متقاضیان چپ‌دست وجود نداشت و این افراد باید چندین ساعت روی صندلی راست‌دست‌ها می نشستند. این امر باعث می شد افراد بعد از اتمام جلسه با کمر درد، دست‌درد، افتادگی شانه و... مواجه شوند. از دیگر تفاوت‌های موجود در دنیای راست‌دست‌ها و چپ‌دست‌ها می‌توان به دکمه شاتر در دوربین عکاسی اشاره کرد؛ این دکمه عکاسی در سمتی قرار می‌گیرد که راست‌دستان راحت‌تر آن را فشار دهند و در این شرایط چپ‌دستان هنگام عکس گرفتن با لرزش دست روبه‌رو می‌شوند. نمونه دیگر از وجود نارسایی ها برای چپ‌دست‌ها قسمت صفحه کلید عددی در سمت راست کی‌بورد است. همیشه یک فضای زائد غیرقابل استفاده برای چپ‌دست‌ها وجود دارد و دکمه‌های پرکاربرد نیز چندان در دسترس نیست.

پذیرش تفاوت در روابط اجتماعی الزامی است

به نظر می رسد معاشرت میان افراد جامعه به دلیل سنخیت و تناسبات میان آنها شکل می گیرد. این نگرش مصداق بارز ضرب المثل «کبوتر با کبوتر، باز با باز/ کند هم‌جنس با هم‌جنس پرواز» است. اما در معاشرت های اجتماعی و هم نشینی با افراد گوناگون باید به آداب آن توجه کرد تا روابط اجتماعی در سلامت کامل تحقق یافته و افراد از این معاشرت به بهترین شکل ممکن بهره مند شوند، زیرا در معاشرت باید به همه این تفاوت‌ها به عنوان آداب معاشرت توجه داشت. چون توجه به این تفاوت‌ها افزون بر اینکه شخصیت اجتماعی انسان را بهبود می بخشد و سازه های شخصیتی او را کامل تر می کند به نسبت موجب ارتباط او با مردم به شکل مناسب و سامان یافته می شود. یک مددکار اجتماعی درباره چگونگی پذیرش تفاوت‌ها در جامعه به «آرمان» می گوید: وجود هر حالت بیولوژیک، جسمی، روحی و روانی در افراد به عنوان یک ویژگی شخصی برای آنها محسوب می شود. در اصل متفاوت بودن موجودات در بین افراد یکی از رازهای خلقت بشر است. هم اکنون در کره زمین ۵/۷ میلیارد نفر زندگی می‌کنند که بر اساس معجزه خلقت هر یک از این افراد از لحاظ جسمی، روحی، روانی و... با یکدیگر تفاوت دارند. برای مثال حتی دوقلوهای همسان نیز با یکدیگر تفاوت‌های متعددی دارند و این تفاوت‌ها در قالب رفتار، شکل و شمایل بیرونی و حتی در اندام ها و جوارح آنها مشاهده می‌شود. برای مثال در جامعه برخی افراد به جای پنج انگشت، شش انگشت دارند که این پدیده آنها را با دیگران متمایز می کند. محمد زاهدی اصل می افزاید: در اصل انسان‌ها با هم تفاوت دارند و هر فردی از زمان کودکی باید احترام به تفاوت‌ها را آموخته و برای رفتارهای اجتماعی ارزش قائل شود. یکی از اصول مهم در مددکاری اجتماعی توجه به اصل فردیت است. در این اصل انسان ها با هم متفاوت هستند و نمی توان با همه آنها به شکل یکسان رفتار کرد، بلکه با رعایت عدالت می توان به این تفاوت‌ها توجه ویژه داشت. در وهله نخست باید تفاوت‌ها در جامعه را پذیرفت و در گام بعدی این تفاوت‌ها را در رفتار خود اعمال کرد. در این شیوه به هیچ عنوان نباید انتظار داشت تا افراد مانند یکدیگر عمل کنند. بنابراین، این موضوع در حوزه اجتماعی، تربیتی و روانشناسی مطرح شده است و در ابعاد مختلف از جمله جامعه شناسی، زیست شناختی، اخلاق ، فلسفه و... نیز مورد بررسی قرار گرفته است. به گفته او انسان ها موجوداتی اجتماعی و متفاوت هستند و در این شرایط برای ایجاد تعامل یکدیگر را تحمل می کنند. در اصل تحمل یکدیگر به معنی پذیرش تفاوت‌های موجود است. بنابراین اگر در مناسبت‌های اجتماعی به تفاوت‌ها بها داده شود طبیعتا مشکلات رفع شده و تفاهم و همدلی در جامعه ارتقا پیدا می کند.